Volgend jaar zijn er weer verkiezingen voor het Europees Parlement. Op dit moment organiseren verschillende politieke partijen verkiezingen voor het lijsttrekkerschap. Wat de lijsttrekkers ook beloven, er is altijd een groot probleem: kunnen burgers controleren of al die beloften ook worden nagekomen? Als een kandidaat bijvoorbeeld zegt een socialer Europa te willen, hoe kan de burger er dan achter komen of er ook daadwerkelijk aan een socialer Europa wordt gewerkt en of er op dat terrein iets wordt bereikt?
Het antwoord is dat dat voor burgers heel moeilijk te achterhalen is door de minimale journalistieke aandacht voor Europa. Waar in Den Haag heel veel parlementair journalisten rondlopen, is het aantal journalisten in Brussel op twee handen te tellen. Dit maakt het voor burgers vrijwel onmogelijk te weten of kandidaten voor het Europees Parlement doen wat ze beloven. Burgers moeten daar zonder enige informatie maar op vertrouwen. Juist dat vertrouwen ontbreekt.
Een prominent voorbeeld van enkele jaren geleden laat zien wat er gebeurt als burgers een keuze maken voor het Europees Parlement. Worden verkiezingsbeloften ingelost? Laten we kijken naar de partij die tien jaar geleden uit het niets twee zetels in het Europees Parlement haalde: Europa Transparant van oud-klokkenluider Paul van Buitenen. De partij stelde zich ten doel fraude en corruptie aan de kaak te stellen en Europa transparanter te maken. Hoe verging het de partij toen zij eenmaal in het Parlement verkozen was?
Europa Transparant had net als alle andere Europese partijen last van een gebrek aan media-aandacht. Er was nauwelijks nieuws over de verrichtingen van de fractie van Paul van Buitenen en Els de Groen. Het belangrijkste nieuws was dat de fractie na een jaar al uit elkaar viel en beide Europarlementariërs alleen verder gingen. Niemand vroeg zich af wat er over was gebleven van de verkiezingsbeloften en of er daadwerkelijk gewerkt werd aan meer transparantie en minder corruptie. Els de Groen schreef er achteraf een interessant boek over.
Haar boek Een moeras vol krokodillen kreeg weinig aandacht, want ook na de opheffing van Europa Transparant stelde niemand de vraag wat de leden van de fractie echt hadden gedaan. De Groen is daar in haar boek heel duidelijk over. Zij kwam op de lijst van Europa Transparant omdat zij corruptie en fraude bij Europese subsidies in Oost-Europa aan de orde had gesteld. Dit was een veld waar ze zich als Europarlementariër op zou blijven profileren. Ze besteedde met name veel aandacht aan de positie van de Roma.
Er bestond een verband tussen het programma van Europa Transparant en de subsidies voor de Roma die nooit op de plaats van bestemming terecht kwamen. De Groen hield zich daadwerkelijk bezig met fraude en corruptie. Maar de vraag blijft of dit was wat stemmers op Europa Transparant hadden gewild. Hadden burgers die meer transparantie en minder corruptie wilden daadwerkelijk gestemd op een kandidaat die zich vooral zou inzetten voor de Roma?
Els de Groen werd tijdens haar loopbaan als Europarlementariër een bekend gezicht in landen als Bulgarije, maar in Nederland kreeg ze nauwelijks aandacht. Ze kwam met haar eigen interpretatie van wat haar partij kiezers had beloofd. Was zij op haar eigen houtje iets nieuws begonnen? Of illustreerde haar werk juist precies waarvoor Europa Transparant was opgericht? Er kwam nooit een discussie over. Burgers hoorden nauwelijks nog iets van de partij, met uitzondering van het boek van De Groen zelf. Maar een persoonlijk verslag van vijf jaar in het Europees Parlement is natuurlijk niet hetzelfde als journalistieke controle.
Zie hier het grote probleem van de Europese verkiezingen: kandidaten kunnen beloven wat ze willen, want er wordt nauwelijks gecontroleerd of ze zich aan hun beloften houden. Beloften zijn dan weinig waard, zelfs als politici oprecht proberen hun beloften na te komen, zoals De Groen. Dit is dus ook de vraag die vandaag aan alle kandidaat-lijsttrekkers gesteld zou moeten worden: hoe gaan we er over vijf jaar achter komen dat ze in het Europees Parlement deden wat in hun programma stond?
Chris Aalberts is auteur van Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen. Hij onderzoekt momenteel de relatie tussen burgers en het Europees Parlement.
