Ja, Zwarte Piet dus. Iedere herfst ontpopt zich een discussie over het fenomeen. Al sinds begin deze maand wordt er in de Nederlandse media gedebatteerd over dit oude ritueel. Vooraanstaande Surinaamse Nederlanders proberen op tv duidelijk te maken waarom het fenomeen hen zo aangrijpt: door zwarte Piet blijft de vroegere slavernij en de sfeer discriminatie bij hen hangen. Ze voelen zich ongemakkelijk en vinden dat de zwarte Pieterbaas in de huidige tijd niet meer kan. Tegenstanders wimpelen hun pleidooi weg. Zij vinden dat donkere Nederlanders respect moeten hebben voor ‘onze cultuur’ en voor het traditionele kinderfeest dat Sinterklaas heet.
Zelf ben ik niet tegen het Sinterklaasfeest an sich, maar wel stel ik vast dat zwarte Piet niet meer van deze tijd is. In het jaar waarop we het einde van de slavernij in het koninkrijk – precies 150 jaar geleden – hebben herdacht, zouden we er juist goed aan doen om te zeggen: schaf die zwarte pieten maar af. Zelf ken ik Surinaamse Nederlanders die zich altijd ongemakkelijk hebben gevoeld bij zwarte Piet. Ze voelen zich weggezet en hebben vaak moeten leren leven met het jaarlijkse kinderfeest. Sommigen krijgen een knoop in hun maag als het Sinterklaasgoed tegen het einde van de zomer alweer in de supermarken ligt. Maar vooral de verschijning van zwarte Piet speelt hen parten. Door de zwart geschminkte mannen en vrouwen voelen zij zich niet serieus genomen. In een land met een grote ‘donkere’ minderheden (circa 350.000 Surinamers, zo’n 150.000 Antillianen en ruim 100.000 Afrikanen) zou je toch rekening moeten houden met de sentimenten die bij deze groepen leven. Bovendien wordt Sinterklaas buiten de lage landen vaak gezien als een racistisch feest. Maar niet in Nederland. Hier geldt voor velen nog steeds: ‘het Sinterklaasfeest is van ons en daar blijft iedereen met zijn tengels van af’. Een trieste realiteit.
Voorlopig zal de discussie niet afgelopen zijn. Ik kan u voorspellen dat hij in de komende jaren terugkomt zodra de herfst is ingegaan. Binnen dit oneindige debat blijft het vooral bij meningen tussen vooraanstaande personen. Het zal blijven bij een herhaling van zetten tussen voor- en tegenstanders. Maar om een beter debat te kunnen voeren is het ook van belang om te weten wat de gewone Surinaamse, Afrikaanse en Antilliaanse Nederlanders vinden van zwarte Piet. Stoort het hen en zo ja, waarom? En wat vinden blanke Nederlanders van het fenomeen zwarte piet?
Hoewel ik zelf vermoed dat de meeste donkere Nederlanders zich voelen zoals de Surinamers die ik ken, lijkt het me toch zinvol om de harde cijfers te zien. Gedegen onderzoeksbureaus als TNS NIPO zouden eens onderzoek moeten doen. Misschien zijn de sentimenten van alledaagse zwarte en witte Nederlanders anders dan die van de talking heads op televisie. Of misschien zijn ze wel hetzelfde. We weten het niet. Maar alleen met degelijke cijfers in de hand kan het debat over zwarte Piet nog beter worden gevoerd. Wellicht wordt de discussie dan een keer op een goede manier afgesloten en vind er alsnog een omslag rond zwarte Piet plaats.
