Jona Lendering vroeg naar aanleiding van het TPO stuk van Chris Aalberts getiteld ‘Eerste Hulp Bij Politiek: ‘Waarom Draait PvdA Tien Jaar Rond JSF?’ – wat Mans ervan vindt. Welnu, Mans is al tijden aan de drank over de afbraak van Defensie. Zijn hoofd deed hierbij regelmatig pijn door ritmisch bonkend contact met zijn bureaublad, bij elke draai in het JSF-debat. Nu bidt hij voor nieuw gedraai.
Alles rond de JSF/F-35 zelf is al buitengewoon complex en schimmig. Daarnaast is het concept van stealth -een belangrijk F-35 bestaansrecht- ingewikkelde materie. Vaak botsen stealth ontwerpdetails met de aërodynamische voorwaarden voor goede vliegeigenschappen. De F-35 is eleganter stealthy dan de oudere als een ‘brick shithouse’ vliegende F-117, maar is niet wendbaarder dan een F-16. Overigens niets dat met thrust vectoring control (draaibare uitlaat) verbeterd kan worden. Een dergelijke Harrier ‘viffing’ –vectoring in forward flight– mogelijkheid lijkt potentieel aanwezig in de V/STOL F-35B versie, maar afgaande op wat de vooraanstaande, nogal F-35-kritische luchtvaartjournalist Bill Sweetman schrijft, is dit bij het huidige F-35B ontwerp niet mogelijk. Nederland koopt sowieso de standaard F-35A.
Vergeet ook niet dat stealtheigenschappen een object alleen minder zichtbaar maken, niet onzichtbaar. Onze onvolprezen Hollandse Signaal Apparaten (Thalens) krijgt F-35-achtigen al redelijk in beeld sinds hun SMART-L radar operationeel werd. De F-35 heeft een radar ‘footprint’ van een ‘stalen golfbal‘. De SMART-L pikt op circa 50 kilometer een ‘stalen tennisbal‘ op. BAE-Thalens borduren met de S1850M radar voort op SMART-L technologie, waarmee stealthy objecten nog eerder zijn te detecteren. Detectie van stealth betekent echter niet automatisch dat er op detectieafstand direct sprake is van een lock voor een radargeleide raket. Het stealth blijft de tegenpartij hinderen.
Thalens is niet de enige die werkt aan stealth-vindende radars. Daarnaast zijn er alternatieve manieren om een stealth-object te detecteren, zoals met infrarood systemen. Een andere manier werkt een beetje op z’n Rumsfelds. Als je weet dat er dingen zijn die je niet kunt zien, kun je met wat je wéét wat je niet kunt zien, toch zien. Beetje het ‘zwarte gaten’ verhaal in de ruimte. Over ruimte gesproken, een SMART-L ‘ziet’ zelfs buiten de dampkring. In 2006 volgde het een Amerikaanse ballistische raket tot buiten de atmosfeer.
F-16E Block 60 (foto: wiki, meer bij Lockheed-Martin)
Keuzes, keuzes, keuzes
Voor Uruzgan- of Mali-achtige missies is een F-35 ‘paarlen voor de zwijnen’. Toch is het de Haagse verwachting eigenlijk alleen te hoeven vechten tegen Taliban-kaliber vijanden zonder luchtmacht, radar of noemenswaardige luchtafweer. Om onze huidige en toekomstige uitzendcapaciteit op de grond hiertegen te ondersteunen is de aanschaf van een stuk of acht AC-130 Spectre/Spooky IIs een betere keuze. Moet het weer goedkoop, lukt het zelfs nog wel met de AC-47 ‘Puff the Magic Dragon’ alias ‘Spooky’. Naast het zijwaarts vurende spul van Puff, kan er met moderne detectie- en geleidingsapparatuur, plus rekken voor bijvoorbeeld Hellfire raketten, een hoop moderne puf worden verkregen. Natuurlijk bling-blingt deze Dakota uitvoering een stuk minder dan een F-35, en wordt Lockheed-Martin niet rijk, maar dat u het weet.
Uiteraard is het verstandig om rekening te houden met potentiële vijanden van een zwaarder kaliber. Zoals Rusland of China, waar men zich stevig aan het (her)bewapenen is. Zij hebben daarnaast een brede clientèle voor hun producten. Ook zijn sommige potentiële vijanden tot de tanden bewapend met het beste van het Westen. Saoedi-Arabië bijvoorbeeld. Zo niet de bakermat dan toch zeker een geldschieter van hopen ellende, samengevat onder de noemer terrorisme. Doen dergelijke terroristen het voornamelijk met IEDs en AKs, hun geestelijke inspiratie beschikt over honderden M1 Abrams tanks en zwermen Typhoons, Tornados, F-15s en F-16s, met meer in bestelling. In hoeverre de Saoedie’s het zonder westerse technische ondersteuning kunnen als ze er mot mee krijgen, is een vraagteken. Afgaande op Iran, waar het Westen in 1979 alles liet vallen en verdween, moet je dergelijke vraagtekens niet onderschatten. Iran weet een aantal van hun oude F-14s en hoogbejaarde F-4s in de lucht te houden. Of Saoedie’s over dergelijk Iraans vernuft beschikken zal dan afwachten zijn.
Saab Gripen NG (foto: via jsfnieuws-dutchairforceassociation – Saabs uitgebreide, verleidelijke analyse-brochure .pdf)
Of Den Haag de zwermen in het Midden-Oosten als potentiële bedreiging ervaart, weet ik niet, maar de regering wil wel in staat blijven om in het ‘hoogste geweldspectrum’ te kunnen opereren. Weliswaar meent ons bestuur dit te land zonder tanks te kunnen, in de lucht willen ze echter ‘het beste’. De uit productie zijnde, evenmin probleemloze F-22 Raptor, is de beste. Onze regering heeft echter nooit fanatiek in Washington gezeurd dit toestel vrij te geven voor onze F-16 vervanging. Gezien de haperende, steeds duurder wordende ontwikkeling van de F-35 kan niet uitgesloten worden dat de VS de productie van de F-22 herstart, en mogelijk het F-35 programma schrapt. Het speelt momenteel niet, maar het herstarten van F-22 productie is meermalen in hogere regionen besproken.
Als de wet: ‘De F-16 vervanging mag niet meer dan 4,5 miljard kosten’ in stand blijft, waar we volgens de planning dan 35 bruikbare F-35s voor krijgen, zal er geen sprake zijn van: ‘kwantiteit is ook kwaliteit’. Een gevechtsvliegtuig is een expendable oorlogsinstrument. Gezien de kostprijs van de F-35, en het aan te schaffen aantal dat Nederland voldoende vindt, zijn ze niet expendable. Er is met 35 F-35s vrijwel geen sprake van het kunnen absorberen van verliezen binnen de dan twee overgebleven magere squadrons met 24 operationele toestellen. Waar zeggen en schrijven één flight van vier toestellen internationaal mee op tournee kan worden gehouden. Zal Nederland breder en dieper mogen meepraten op het wereldtoneel met zo’n maximale inzet van onbeperkte duur? Hoog gewaardeerd meepraten is immers wat Den Haag wil.
Alles opnieuw afwegend kan binnen het bestaande en te verwachten defensiebudget naar mijn idee de beste verhouding van kwaliteit en kwantiteit worden verkregen met nieuwe Block 60 F-16s (verder F-16-60). Vrijwel alle radar, ECM en elektro-optische ‘generatie-F-35’ capaciteiten zijn- of komen hiervoor beschikbaar, of zitten er reeds in. De F-16-60 heeft een APG-80 AESA radar met vergelijkbare kwaliteiten als de APG-81 AESA radar van de F-35. Beide net als de radar in de F-22 Raptor, producten van Northrop-Grumman (.pdf). De R&D voor het ene systeem vindt deels zijn weg in andere systemen. Dat de overgang van een oude F-16 versie naar een nieuwe versie het makkelijkst verloopt, en kostenbesparend werkt, spreekt voor zich. Met een geschatte fly-away prijs die ruwweg de helft bedraagt van een F-35, kunnen we de huidige F-16 vloot min of meer een-op-een vervangen, waardoor de KLU een draadje vlees op de botten houdt.
De JAS Gripen E/NG is eveneens een optie, met vergelijkbare capaciteiten (o.a. AESA radar) als een F-16-60. Wel een minder makkelijk te integreren keuze. Net als een ander alternatief, de F-18E+ Advanced Super Hornet. Gezien de recente ontwikkelingen in de aanschaf van de Super Hornet voor de Amerikaanse marine, is een voortgaande ontwikkeling van deze F-18 telg eveneens waarschijnlijk. Er wordt echter ook in hogere Amerikaanse defensiekringen nog wel eens gedraaid en geschoven. Los hiervan, de Super Hornet is als tweemotorige kist zwaarder, complexer, duurder in gebruik en onderhoud, en daarmee een minder aantrekkelijk alternatief dan de F-16-60 of vederlichte Gripen NG.
F-18E+ Advanced Super Hornet (foto: Boeing, waar meer .pdf)
Prijzen en accessoires
Voor zover opgaven betrouwbaar zijn, reken op een stuksprijs van 80-100 miljoen euro voor een F-35A, 50-60 miljoen euro voor een F-18E Super Hornet en 40-50 miljoen euro voor een F-16-60/Gripen NG. Mocht de Eurofighter Typhoon toch weer in de picture komen, deze is qua prijs vergelijkbaar met de F-35. Of nog duurder. Als Frans opnieuw modieus wordt, een Rafale C kost circa 70 miljoen euro.
Vrijwel alles wat je er (extra) op-, aan- of in wilt, kan geregeld worden. Vuistregel hierbij: als het benodigde volume intern aanwezig is, is van binnen aanbrengen beter dan van buiten. Van buiten is conformal efficiënter. Een vernuftige manier om met name extra’s zoals hulptanks gestroomlijnd te integreren waardoor prestaties minder negatief worden beïnvloed dan met een conventionele ophanging onder de romp of vleugel (waar stations zo vrij blijven voor bewapening). Dergelijke opties zijn voor de F-16 reeds ontwikkeld, voor de Super Hornet wordt er aan gewerkt, maar de Gripen NG heeft het nog niet. Wel bestaat er een studie (.pdf), en is er intern ruimte gevonden voor 900 kilo extra brandstof. Mocht u supercruise eisen voor het beste, krijgt u dit iets meer of minder met de F-22 Raptor, de F-35 (of niet), de Typhoon, de Rafale en de JAS Gripen E/NG.
Wat het ook wordt, het moeten er wel aanzienlijk meer worden dan 35 stuks. Een dergelijk gering aantal heeft ongeacht het kwaliteitsverschil vrijwel geen gewicht als je in een serieuze conventionele oorlog verwikkeld raakt met een technisch vergelijkbaar uitgeruste forse tegenstander. En het aantal potentieel forse tegenstanders is groeiende. Het worden er alleen maar meer, terwijl ons aandeel in VN/NATO-verbanden alleen minder wordt*.
* Een aantal snij-voornemens uit de begrotingsafspraken zijn teruggedraaid.
