Vorige week kondigde Geert Wilders zijn samenwerking met Marine le Pen aan. Direct was er kritiek: is het Front National niet racistisch, antisemitisch en homofoob? Deze kritiek op het Front National is terecht, maar het hoeft voor de PVV geen reden te zijn om er niet mee samen te werken. Samenwerking in het Europees Parlement kan namelijk verschillende vormen aannemen.
Veel partijen in het Europees Parlement lijken in een aantal opzichten op de partijen die we in Nederland kennen. Een belangrijk kenmerk is fractiediscipline: de leden stemmen grotendeels hetzelfde. Of nationale delegaties het eens zijn met het standpunt van de Europese fractie is niet belangrijk: de nationale delegaties worden verondersteld mee te stemmen met de fractie. Zij kunnen in het onderhandelingsproces invloed uitoefenen op het uiteindelijke standpunt en alleen in uitzonderingsgevallen tegen de fractie in stemmen.
Dit dominante model om een fractie vorm te geven breekt de PVV in de beeldvorming op. De PVV-Europarlementariërs zullen in de toekomst met homofoben en antisemieten meestemmen omdat het Front National in het nieuwe Europarlement veel groter zal zijn dan de PVV. Sommige aanhangers van de PVV verzetten zich daartegen en die zorgen zijn zeker invoelbaar.
Maar eurosceptische politici hoeven zich niet op dezelfde manier te organiseren als eurofiele partijen van christendemocraten, sociaaldemocraten, liberalen en groenen. Er bestaan op dit moment al andere vormen van samenwerking: met name de Europese fracties waar de SGP en de SP deel van uitmaken zijn niet op dezelfde manier georganiseerd als traditionele partijen.
De ‘Europese groep voor vrijheid en democratie’ bevat naast de Nederlandse SGP ook de UK Independence Party. Zij hebben wel een gezamenlijk uitgangspunt over de relatie tussen de Europese Unie en de lidstaten, maar de leden zijn volledig vrij te stemmen wat ze willen. Dit geldt ook voor de confederale groep Europees Verenigd Links / Noords Groen Links (GUE/NGL) die o.a. de SP huisvest. Zij hebben wel een globale gemeenschappelijke visie, maar geen fractiediscipline. Beide groepen willen expliciet de diversiteit van opinies van de leden eerbiedigen. Dit past bij hun visie op een Europa van natiestaten die de dienst uitmaken en onderling verschillen.
Zo ontstaan fracties die intern divers en toch zeer werkbaar zijn. De SP werkt in haar fractie samen met oud-communisten, marxisten en trotskisten, maar zij hoeft zich niet in stemmingen naar de standpunten van haar fractiegenoten te voegen. Dat geldt ook voor de SGP die niet van bovenaf krijgt opgelegd dat zij het eens moet zijn met de UK Independence Party en de andere delegaties uit haar fractie.
Al met al kan de PVV dus prima samenwerken met partijen die uitgangspunten van de PVV delen op het terrein van euroscepsis, nationalisme en weerzin tegen de multiculturele samenleving. Een dergelijke fractie heeft op deze beeldbepalende terreinen alleen een globale visie nodig. Een tweede vereiste moet zijn dat de fractie haar leden vrij laat te stemmen wat zij willen.
Zo kan een fractie ontstaan met partijen die onderling sterk van mening verschillen, bijvoorbeeld over zaken waar het Front National en de PVV het nu al over oneens zijn zoals homo-emancipatie en Israël. Europarlementariërs hoeven in deze constructie niet te verantwoorden waar andere fractieleden voor en tegen stemmen, alleen wat zij zelf stemmen.
Het enige probleem zal zijn dat de PVV aan haar thuisbasis moet blijven uitleggen dat zij in een fractie samenwerkt met andersdenkenden. Of de PVV daartoe bereid is staat nog te bezien.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Dit is een uitgebreide versie van zijn ingezonden brief in NRC Handelsblad van woensdag 20 november.
