De kortste route naar het centrum van Utrecht is voor mij door de Hardebollenstraat. Tot voor kort probeerden sekswerkers daar achter het raam hun geld te verdienen. Indien ik geen haast had, fietste ik meestal om. Een tocht langs deze ramen stemde mij somber. Want alhoewel harde cijfers niet beschikbaar zijn, is de kans groot dat veel van de vrouwen daar tegen hun zin werkten. Volgens de gemeente lag dit percentage tussen de 50 procent en de 80 procent. Om deze reden heeft de gemeente alle vergunningen ingetrokken voor het exploiteren van ramen in de Hardebollenstraat en seksboten op het Zandpad. Dit omdat het vaak de exploitanten waren die direct of indirect verantwoordelijk zijn voor de misstanden in de prostitutie.
Als ik nu door de Hardebollenstraat fiets maak ik mij nog steeds zorgen. Hebben de vrouwen die tot voor kort achter het raam stonden inmiddels ander werk gevonden? Zijn zij elders hetzelfde werk aan het doen? Hierover zijn geen harde cijfers beschikbaar. Er zijn echter wel sterke signalen dat geen van deze vrouwen hun lichamen in de wilgen hebben gehangen. Ondanks toezeggingen van de gemeente om de uittocht van de Utrechtse sekswerkers in de gaten te houden, zijn de meesten inmiddels ergens anders onder slechtere omstandigheden aan het werk.
Het is ongetwijfeld niet doel geweest van Aleid Wolfsen, burgemeester van Utrecht, om het de sekswerkers zelf te laten uitzoeken. Uit een geheim rapport zou blijken dat op de eerder genoemde locaties sprake was van gruwelijke omstandigheden. In een rechtszaak die heeft plaatsgevonden tussen de gemeente en één van de exploitanten, werden enkele gevallen uit dit rapport naar voren gebracht. Zo was er sprake van een vrouw die met een gebroken been haar werk moest uitvoeren. Ook is er melding gemaakt van een vrouw die acht maanden zwanger was, maar toch gedwongen werd te werken.
Gegrepen door het leed van deze vrouwen begrijp ik de beslissing van de gemeente heel goed. De gemeente zal zichzelf ongetwijfeld de vraag hebben gesteld of zij mee zou moeten werken aan een situatie, waarbij vrouwen onder dwang seks hebben voor een beetje geld. In een sterk optreden tijdens het tv-programma Pauw & Witteman gaf Wolfsen antwoord op deze vraag. De gemeente kan en mag dergelijke misstanden niet toestaan, aldus Wolfsen.
Ondanks de nu ontstane situatie, is de gemeente niet van plan het aanbod van prostitutie uit de stad te verbannen. Een aantal exploitanten heeft nieuwe aanvragen voor een vergunning lopen. Eind van het jaar zou hier meer duidelijkheid over moeten komen. De oplossing die de gemeente voor ogen heeft is het ophangen van meer camera’s en sekswerkers zullen worden verplicht zich te registreren. Met camera’s zou de gemeente beter kunnen controleren of niet te vaak louche figuren contact hebben met de vrouwen. Door vrouwen te verplichten zich te laten registreren zou je beter moeten kunnen controleren of ze niet onder dwang aan het werk zijn.
Hiermee verander je echter niets fundamenteels aan het systeem waarbij commerciële partijen kamers verhuren aan sekswerkers. Uit het verleden is gebleken dat exploitanten niet te vertrouwen zijn. De exploitanten dwingen de sekswerkers bewust langer door te werken of controleren bewust niet of zij eigenlijk nog wel in staat zijn om te werken. Je kunt als gemeente controleren wat je wilt, maar als een sekswerker nooit laat merken dat ze onder dwang haar werk doet, kom je daar niet achter.
Een gemeentelijke registratieplicht en het ophangen van meer camera’s zal er dus niet voor zorgen dat er minder vrouwen onder dwang zullen werken. Wat is dan wel de oplossing? Een idee dat door zowel de vrouwen zelf als door experts geopperd wordt is het buitenspel zetten van de exploitanten. De gemeente zou de ramen en panden kunnen beheren en deze verhuren. Het exploiteren van de ramen en boten door de gemeente gaat de politiek echter te ver. Alhoewel deze oplossing door meerdere partijen aangedragen is, is dit plan tot nu toe telkens van de hand gewezen. Het faciliteren van prostitutie is namelijk, aldus de gemeente en de politiek, geen kerntaak van de overheid.
Middel en doel moeten niet met elkaar verward worden. Middelen die de overheid kan inzetten om haar doelen te bereiken, hoeven niet per definitie te behoren tot haar kerntaken. Zo hoort het opsluiten van mensen ook niet tot één van de kerntaken. Dit wordt gedaan om de veiligheid in de samenleving te garanderen. In dit geval is het doel van de overheid om er voor te zorgen dat zo min mogelijk vrouwen onder dwang in de prostitutie werken.
Hiervoor kan de mogelijkheid worden gecreëerd om vrouwen een ruimte bij de gemeente te laten huren, waar zij hun diensten kunnen aanbieden. Uiteraard is dat geen oplossing voor alle problemen, maar met de wetenschap dat er veel meer vrouwen vrijwillig in de prostitutie werken, hoef ik de Hardebollenstraat niet meer te vermijden.
Lees ook: Omvang prostitutie zwaar overschat.
