Regelmatig wordt in de media gesuggereerd dat het merendeel van de prostituees in ons land onder dwang zou werken. Wie zich echter uitgebreid in de feiten verdiept ontdekt dat het percentage minstens tien maal lager moet liggen dan de volstrekt absurde, veelgenoemde aanname van 80 procent.
Het was ex-PvdA-gemeenteraadslid Karina Schaapman die halverwege het vorige decennium als eerste herhaaldelijk in de media beweerde dat driekwart van de prostituees onder dwang van een pooier zou werken. Het onderzoek waarnaar ze verwees (Bovenkerk) stelde echter dat bij het merendeel van de vrouwen op de Wallen sprake was van een souteneurachtige figuur op de achtergrond. Een deel daarvan werkte onder dwang.
Schaapman leek gelijk te krijgen toen niet veel later het Schone Schijn-rapport uitlekte. Volgens controleurs zou zeker 50 tot 90 procent van de raamprostituees onvrijwillig werken, aldus het rapport. Een hoogst onwaarschijnlijke aanname omdat bij aanwijzingen van mensenhandel het absolute doorlaatverbod de recherche verplicht om subiet in te grijpen. Er is echter niet gevraagd waarop zij zich baseerden en bovendien gaat men bij schattingen in deze orde uit van een brede definitie van dwang die tevens omvat ‘dwang door omstandigheden’.
In een uitgebreid hoofdstuk in haar voorlaatste rapportage besteedde de Nationaal Rapporteur Mensenhandel eerder aandacht aan dit gesjoemel met cijfers en definities. “Er bestaan dan ook veel uiteenlopende schattingen (mede door verschillende gehanteerde definities) welke ruimte creëren om de schatting ‘te kiezen’ die het beste uitkomt.”, aldus de rapporteur.
Ook de jaarlijkse rapportages van het Coördinatiecentrum Mensenhandel verraden dat dergelijke schattingen volstrekt onrealistisch zijn. Bijna alle meldingen zijn afkomstig van recherche, KMar en Arbeidsinspectie die verplicht zijn bij elke geringe aanwijzing van mensenhandel melding te maken van een mogelijk slachtoffer. In 2012 ging het om 1069 volwassen vrouwen die mogelijk slachtoffer waren, zo’n 4 procent van de in ons land werkzame prostituees.
Steevast wordt beweerd dat het daadwerkelijke aantal slachtoffers veel hoger moet liggen omdat angst voor represailles hen weerhoudt aangifte te doen. In het legale circuit worden sekswerkers echter herhaaldelijk gewezen op de mogelijkheid eventueel anoniem melding te maken van wat hen is overkomen. De recherche kan dan aan het werk zonder dat men hoeft te getuigen. Naast enkele honderden aangiften blijkt dit aantal anonieme meldingen desalniettemin uiterst gering.
Zelfs bij de harde kern van slachtoffers in de opvang doet vrijwel iedereen aangifte. Hier kan men ook besluiten überhaupt niet aan een strafrechtelijk onderzoek mee te werken, zonder consequenties voor de verblijfsstatus. Op jaarbasis maken minder dan vijf slachtoffers (!) hiervan gebruik, waaruit blijkt dat de angst voor represailles ná de periode van dwang nauwelijks een rol speelt bij het al dan niet doen van aangifte. Het maakt de aanwezigheid van een omvangrijk ‘dark number’ aan slachtoffers uiterst ongeloofwaardig.
Er is echter wel degelijk uitgebreid onderzoek gedaan naar gedwongen prostitutie in ons land. Zo kwam het WODC met een uitgebreide Evaluatie van de opheffing van het bordeelverbod. De conclusies waren gematigd positief. In het deelrapport van Regioplan werden 354 prostituees uit het legale circuit uitgebreid geïnterviewd in een neutrale omgeving. Geen enkele aanwijzing van mensenhandel nam men waar. Acht procent – en niet 75 procent zoals ex-PvdA-Kamerlid Hilkens beweerde – gaf aan aanvankelijk onder dwang in het vak terecht te zijn gekomen.
In een wetenschappelijk onderzoek voor Platform 31 kwam professor Hendrik Wagenaar tot vergelijkbare conclusies. Een kleine 10 procent van de legaal werkende en overigens zelfverzekerde prostituees had zich ooit aan onacceptabele werkomstandigheden moeten ontworstelen.
Een samenwerkingsverband tussen wetenschappers en recherche deed onderzoek naar gedwongen sekswerk in massagesalons, dat nauwelijks bleek te bestaan. Kritiek op het beleid in beide onderzoeken werd door bestuurders schaamteloos genegeerd.
Wie de hoaxes doorziet en niet sjoemelt met cijfers, feiten en definities, kan niet anders dan concluderen dat hooguit 8 procent van de prostituees in ons land onder een of andere vorm van dwang door derden werkt. Het vertekende beeld is beslist schadelijk omdat het bestuurders laat wegkomen met beleid dat op zowel lokaal als landelijk niveau aantoonbaar contraproductief is in de strijd tegen mensenhandel.
