47 procent van de in totaal 200.000 buitenlandse studenten die jaarlijks naar China vertrekken om daar te studeren, keert met een teleurgesteld gevoel terug in zijn of haar thuisland. Dat blijkt uit onderzoek van de 21-jarige studente Junxiao Yang in samenwerking met haar docent Intercultural Communication. Dit onderzoek is een succesvol afgesloten afstudeerproject aan de Beijing University, één van de meest prestigieuze universiteiten van Beijing.
De onafhankelijke Nederlandse organisatie Nuffic ziet de teleurstelling in China terug in haar mobiliteitsoverzicht van 2013. De organisatie onderzoekt jaarlijks de internationale samenwerking in het hoger onderwijs en hieruit blijkt dat het integreren in China erg moeilijk is. Om die reden verzorgt Nuffic cultuurtrainingen voor Nederlanders die naar Azië verhuizen voor een studie of baan.
Matthijs van den Broek is zo’n cultuurtrainer.’Onzekerheid is een belangrijke factor, omdat mensen niet weten wat ze kunnen verwachten in zo’n compleet andere wereld. Ik bereid ze daar op voor, met als doel dat de ‘cultuurshock’ waar iedereen het altijd over heeft, meevalt.’
‘Het contact hier is het minst’
Jake, een 22-jarige Engelse uitwisselingsstudent, woont inmiddels vier maanden op de campus en heeft goede vrienden gemaakt. ‘Maar ze komen niet uit China’, geeft hij toe. ‘Ik heb het wel geprobeerd hoor. Toen ik hier net kwam sloot ik bij een aantal Chinezen aan die een potje aan het basketballen waren. Maar toen het wedstrijdje voorbij was, ging ieder zijn eigen weg. Nu heb ik een aantal Franse vrienden en één Amerikaanse.’ Jake vindt het logisch dat uitwisselingsstudenten elkaar opzoeken: ‘Dat is lekker makkelijk.’ Ook kan hij zich grotendeels vinden in de theorieën van Junxiao. ‘Ik heb in verschillende landen gestudeerd, maar hier in China is het contact met de lokale bevolking toch wel het minst. Ik vermoed dat dat komt door de gereserveerdheid van de Chinezen zelf.’
Dat de cultuurtrainingen belangrijk kunnen zijn, blijkt wel uit de cijfers van het onderzoek van Junxiao. In 80 procent van de gevallen komt de teleurstelling namelijk door het weinige contact met Chinezen. 40 procent van de 100 ondervraagden heeft zelfs helemaal geen contact met Chinese studenten tijdens hun verblijf in China. Volgens Junxiao komt dit grotendeels door de enorme cultuurverschillen. ‘Er zijn een aantal verschillen in cultuur die voor dit probleem zorgen. Die verschillen zijn soms makkelijk overheen te komen, bijvoorbeeld door het volgen van een cultuurtraining, maar vaak ook niet’, zegt ze.
Het eerste probleem is de taalbarrière, wat het heel moeilijk maakt om te communiceren. ‘Ondanks dat er op campussen vaak veel verschillende nationaliteiten wonen, is het engels van de meeste Chinese studenten erg slecht’, legt ze uit. ‘Ik spreek het vloeiend, maar dat komt omdat ik veel gereisd heb en in Engeland heb gestudeerd. Dat geldt lang niet voor iedereen, waardoor communiceren over het algemeen erg lastig is.’
Het tweede probleem is de eetgewoonte. Het Chinese eten in China is heel anders dan wat Chinese restaurants in Europa voorschotelen. Buitenlanders zijn daarom geneigd om pizza of hamburgers te bestellen, omdat ze dat kennen. Dan zitten ze alleen of met andere uitwisselingsstudenten op hun kamer te eten, waardoor er geen contact ontstaat met Chinezen. De derde oorzaak is volgens Junxiao de grootste boosdoener.
‘Traditie en gewoontes zijn heel belangrijk in de Chinese cultuur. Omdat buitenlandse studenten onze cultuur vaak niet goed genoeg kennen, gaan ze onnodig rekening met ons houden. Ze zijn bang om iets fout te doen of ons te beledigen, waardoor ze erg terughoudend zijn’, vertelt Junxiao. ‘Omdat wij van nature ook die onzekerheid hebben, is het contact beperkt. Cultuurtrainingen kunnen in dat geval helpen, omdat die de angst voor fouten maken weg kunnen nemen.’
‘Mijn beste vriend is Chinees’
De 23-jarige Corné ter Maten is het levende bewijs dat het ook anders kan. Hij woont sinds twee maanden in Beijing en is van plan om minimaal een jaar te blijven. ‘Ik studeer hier Mandarijn en wil eigenlijk pas weg als ik het vloeiend spreek. Ik ga veel met Chinezen om, zodat ik de taal sneller oppik, maar ook gewoon omdat ik het goed met ze kan vinden. Mijn beste vriend hier komt ook gewoon uit China’, zegt hij. ‘Ik woon ook met twee Chinese stellen samen en dat bevalt me heel goed. We hebben geen last van elkaar en eten regelmatig samen. Daarnaast drink ik vaak na school wat met Chinese studenten van mijn universiteit. Misschien heb ik een voorsprong omdat ik Mandarijn studeer, maar ik kan het over het algemeen goed vinden met de lokale bevolking.’
Behalve de drie hoofdoorzaken zijn er nog een aantal andere verschillen die ervoor zorgen dat het contact slecht verloopt. ‘Europeanen, sommigen meer dan anderen, zijn gewend om uit te gaan en veel te drinken. Dat zijn momenten waarop zij elkaar beter leren kennen. Daar zijn vaak geen Chinese studenten bij, omdat wij dat niet gewend zijn’, legt Junxiao uit. Dit komt volgens haar omdat ze met andere regels te maken hebben op de campus. ‘We hebben een avondklok, waardoor er verwacht wordt dat we om elf uur in onze kamer zijn. Daarnaast zijn wij beperkt in het contact met jongens, omdat zij niet bij ons mogen komen en andersom ook niet. We moeten ons volledig op onze studie richten.’
Naast de cultuurtrainingen, worden er volgens Junxiao ook andere maatregelen getroffen om de situatie te verbeteren, waar haar universiteit een grote rol bij speelt. ‘Uitwisselingsstudenten en samenwerkingen met buitenlandse universiteiten zijn heel goed voor scholen hier in China’, zegt ze. ‘Om die reden zijn er vaak projecten, educatieve uitjes en lezingen die de verschillende culturen dichter bij elkaar moeten brengen. Die worden georganiseerd vanuit de universiteit, dus er wordt gelukkig wel echt wat aan gedaan.’
