Het is een soap die zijn weerga niet kent, vol intriges, cliffhangers en complottheorieën: de machtsstrijd in de Oegandese hoofdstad Kampala. Hoe meer je je erin verdiept, hoe minder je ervan begrijpt. Maar met alle intriges, geruchten en een heuse complottheorie is het welles-nietes tussen burgemeester Lukwago en zijn tegenstanders het gesprek van de dag in Kampala. Is het echt onmogelijk deze affaire te ontleden? Oordeel zelf.
In Kampala kijkt niemand meer op van een flinke rel. Zodra het rommelt in de politiek – en het rommelt vaak –, gaan aanhangers van de oppositiepartijen de straat op om te demonstreren. De politie rukt op haar beurt uit om de opstand neer te slaan. Favoriete speeltjes? Traangas, wapenstokken en (bij uitzondering) rubberen kogels.
In 2011 leek de bom te barsten. Toen president Museveni voor de vierde keer op rij werd herkozen, gingen aanhangers van de oppositie traditiegetrouw de straat op. Voor een vreedzaam protest, was aanvankelijk het idee. De politie wist zich echter geen raad met deze geweldloosheid en gebruikte haar vertrouwde tactiek: demonstranten met geweld bestrijden. De opstanden hielden langer aan en waren heftiger dan gewoonlijk. Bovendien vielen ze samen met de Arabische Lente, en zagen veel Oegandezen de toestand in Egypte als voorbeeld. Zouden deze demonstraties dan eindelijk tot verandering leiden?
Dit bleek niet het geval. De demonstraties werden langzaam minder heftig en hielden uiteindelijk helemaal op, zonder resultaat. Kampala verviel weer in haar oude ritme: zo af en toe een opstand, altijd gepaard met geweld van zowel politie als demonstranten.
Het lijdend voorwerp in dit verhaal is Elias Lukwago, de burgemeester van Kampala. Hij is lid van een van de Oegandese oppositiepartijen – geliefd onder de bevolking maar een doorn in het oog van zijn president. In 2011 is hij door een ruime meerderheid van de Kampalese bevolking gekozen. Maar met verschillende aanklachten aan zijn broek (onder andere wegens machtsmisbruik en onbekwaamheid) en een City Council (de KCCA) die hem het leven en werk behoorlijk lastig maakt, lijkt hij de underdog in deze machtsstrijd.
De Kampala City Council Authority is in 2011 opgericht, maar pas deze maand officieel geïnstalleerd. De KCCA is de opvolger van de Kampala City Council (KCC), waarbinnen behoorlijk veel corruptie zou spelen. De KCCA heeft behoorlijk veel gezag en haar installatie heeft de functie van burgemeester gedegradeerd tot niet veel meer dan een ceremoniële. De president van de KCCA, op dit moment is dat Frank Tumwebaze, wordt benoemd door de president van Oeganda en de meeste leden komen uit de partij van Museveni, de NRM.
President Museveni lijkt in dit schandaal de man die achter de schermen aan de touwtjes trekt – al blijft zijn precieze rol onduidelijk. Regelmatig duiken in de Oegandese pers uitspraken op die de president zou hebben gedaan over de affaire rond de burgemeester. Het is in ieder geval duidelijk dat hij geen fan is van Lukwago, en op de belangrijke post van burgemeester van de hoofdstad graag iemand van zijn eigen partij heeft.
De hoofdstad van een land waar democratie niet bepaald hoogtij viert, is vaak het bolwerk van de macht. Hoewel in Kampala inderdaad de Oegandese regering zetelt, is het bestuur van de stad zelf al jarenlang in handen van de oppositie. President Museveni zou zich hier de laatste jaren steeds meer aan storen en heeft – als je de oppositiepartijen mag geloven – zijn pijlen op Lukwago gericht. “Legaal gaat het hem niet zomaar lukken de burgemeester weg te krijgen, daarom doet hij er alles aan Lukwago zwart te maken,” aldus bronnen binnen het stadhuis. Museveni zou achter de drievoudige aanklacht tegen de burgemeester zitten, die inderdaad door zijn tegenstanders wordt aangegrepen om hem buiten spel te zetten.
Want ondanks een gerechtelijk verbod hebben Lukwago’s tegenstanders een vergadering belegd waarin hij met 29 tegen 3 stemmen (1 onthouding) uit zijn functie werd weggestemd. Lukwago zelf kon niet aanwezig zijn omdat hij in het ziekenhuis lag bij te komen van de gezondheidsproblemen die hij rond zijn arrestatie van een week eerder opliep. Zijn advocaat was niet op de hoogte gebracht van de stemming en werd, toen hij er op het laatste moment achter kwam, in elkaar geslagen en gearresteerd door de politie.
Vier dagen na de stemming verklaarde de rechter de stemming ongeldig. Grote vreugde in de Kampalese hoofdstad, maar het verhaal is nog niet ten einde. De Oegandese regering legde zich in eerste instantie niet neer bij het vonnis, maar zoekt nu toch toenadering tot Lukwago. De burgemeester heeft echter geen zin om te praten en houdt vol dat hij nog gewoon burgemeester is.
Op de achtergrond van het politieke strijdtoneel woedt een verhitte strijd tussen protesterende aanhangers van Lukwago en de politie. Als echte figuranten spelen zij een allesbepalende rol, zonder zelf de verantwoordelijkheid te dragen. Want ben je als politie verantwoordelijk voor het mishandelen van een advocaat, als je daar van hogerhand opdracht voor hebt gekregen? Ben je als demonstrant verantwoordelijk voor het geweld dat voortvloeit uit demonstraties die vreedzaam beginnen? Verantwoordelijk of niet, de politie en de demonstranten spelen een grote rol in het verhaal. Ze vullen – fotogeniek als ze zijn – steevast de voorpagina’s van Oegandese kranten bij politieke onrust en zijn het gespreksonderwerp van de dag.
President Museveni is al jaren aan de macht en dat de burgemeester van Kampala lid van de oppositie is, is ook niet nieuw. Waarom leeft deze machtsstrijd dan nu ineens op? Een theorie die Museveni’s recente interesse in de positie van de burgemeester zou verklaren, is dat hij zijn eigen positie veilig wil kunnen overdragen aan zijn zoon. Museveni wordt er niet jonger op (volgend jaar wordt hij 70) en stoomt daarom zijn zoon alvast klaar om hem op te volgen. Eerder dit jaar werden sommige kranten en radiostations, allen gelinkt aan de oppositie, voor korte tijd gesloten. Ze hadden een brief van een generaal gepubliceerd, waarin pittige uitspraken over de president werden gedaan. Museveni zou zijn zoon achter de schermen klaarstomen hem op te volgen, en iedereen die het daar niet mee eens is vastzetten of zelfs vermoorden.
Het zou zomaar kunnen, bevestigen onze bronnen, dat Museveni naast zijn zoon ook de hoofdstad wil voorbereiden op de machtsovergang. In dat geval is het logisch dat hij, net als in de top van het leger en de politie, ook in het stadhuis een groep mensen wil installeren die trouw is aan zijn zoon. Zo weet hij zeker dat de opvolging rustig zal verlopen en niet zal leiden tot nieuwe rellen of misschien zelfs een machtsgreep van de oppositie.
Maar wat er van deze speculaties juist is zal misschien wel nooit bekend worden. Zal Lukwago aanblijven of wordt hij voor de zoveelste keer gearresteerd? Pikt de Kampalese bevolking dit? Hoe kort is het lontje van de politie in dat geval? Maar uiteindelijk zal het vooral neerkomen op de vraag: wie heeft de langste adem? Met de politie, het leger en de KCCA op zijn hand lijkt Museveni de favoriet, maar soaps hebben vreemdere plot twists gehad.
