Volgens Nieuwsuur is er steeds meer fraude in Nederland. Een groot deel van de uitzending van woensdagavond was daar voor ingeruimd. Nieuwslezer Rene van Brakel, de schermman van dienst, had er een fantastische multimediaslide voor gemaakt en zond de ‘schokkende’ cijfers de huiskamer in.
Al met al was het een knap staaltje sensatiejournalistiek. Nieuwsuur baseerde zich voor dit verhaal op een onderzoek van PWC. Dit bedrijf verdient zijn geld met fraudebestrijding. Vertegenwoordiger Adri de Bruijn van het bedrijf was wel te porren voor gratis reclame en schoof graag aan in de studio. Daar vertelde hij dat het raar was dat in Nederland geen algemene fraude-monitor bestond. In Engeland hadden ze dat wel. Daarom hadden ze dit jaar voor het eerst een inventarisatie van de fraude-bedragen gemaakt. Hij was hiermee aan de slag gegaan omdat ze klanten dreigden te verliezen de aanpak van fraude beter moest. Vorige week had de Nationale Ombudsman nog aangegeven dat het met de fraude allemaal nogal mee viel. De Ombudsman stelt dat de samenleving inmiddels van wantrouwen aan elkaar hangt en dat de hoogte van de fraude wordt opgeklopt.
De Bruijn had het internet afgestruind op zoek naar cijfers over fraude. Zo bleek de fraude in de sociale zekerheid 153 miljoen euro. Toevallig ken ik die schatting, want het komt uit een brief van de minister van sociale zaken. Veel geld, maar afgezet tegen het totaal van 80 miljard euro dat in de sociale zekerheid omgaat, gaat het om ‘slechts’ 0,2 procent. De Ombudsman kwam in zijn artikel op een nog lager percentage van 0,0001 procent. Natuurlijk, fraude moet worden aangepakt. Maar zijn nu alle burgers verdacht, terwijl 99,8 procent van het geld goed terecht komt? Kom op, zeg!
Maar goed, het in perspectief plaatsen van de cijfers ging aan Nieuwsuur voorbij. Net als het verifiëren van de genoemde cijfers trouwens. In de journalistiek geldt dat één bron geen bron is. En deze bron was verre van onafhankelijk. Nergens uit de reportage blijkt dat ze de cijfers ergens hebben gecheckt. Enkele deskundigen mochten nog aangeven dat er heel veel vormen van fraude bestaan, maar dat zegt over de hoogte natuurlijk niks.
Deze fraude-analyse werd door PWC voor het eerst gemaakt. Toch kopte Nieuwsuur dat er “steeds meer fraude in Nederland” plaatsvindt. Hoe weten ze dat het “steeds meer” is? In het rapport van PWC, dat leest als een verkoopfolder voor de fraudehelpdesk van het bedrijf, wordt dat nergens gesuggereerd. Ook de deskundigen spraken daar niet over.
Met dit sensatiebericht bewijst Nieuwsuur de journalistiek en de samenleving een slechte dienst. Het onderlinge wantrouwen wordt aangewakkerd en mist een behoorlijke onderbouwing. De Bruijn gaf nog aan dat het niet om de cijfers ging, want die zijn ook volgens hem niet al te betrouwbaar, maar om een goede aanpak van fraude. Maar dat vond Mariëlle Tweebeeke nauwelijks interessant. Alles aan de kant voor de sensatie.
Reinout Barth is redactielid van Privacy Barometer.
Wij zouden hier graag de uitzending van Nieuwsuur in zijn geheel embedden via NPO.nl. Maar helaas: sinds half december is het VERBODEN om uitzendingen van de publieke omroepen te embedden.
