De acht ‘pamflettisten’ – Sywert van Lienden, Pascal Borsjé, Marcel Canoy, Aalt Willem Heringa, Lex Hoogduin, Hans van Meerten, Wilco Veldhorst en Peter Verhaar – hebben met hun oproep aan het NRC Handelsblad inhoudelijk gezien gewoon gelijk. Populistische meningen beheersen het publieke debat, ook op opiniepagina’s, te veel vandaag de dag.
Tegenwoordig lijkt het er bij maatschappelijke discussies niet meer om te gaan wie de beste argumenten heeft maar wie er het beste theater maakt. Complottheorieën, drogredeneringen, felle persoonlijke aanvallen, het hanteren van een rigide goed-fout-schema, een misplaatst beroep op de stem van het volk en last but not least het zwelgen in een zelfgekozen martelaarschap zijn retorische strategieën waarvan populisten zich graag bedienen. Nuchterheid is ver te zoeken, feiten en logica worden verbannen naar de studeerkamer.
Als iemand die graag ook een beetje meepraat over politieke en maatschappelijke zaken voel ik mij dikwijls ongemakkelijk over de toon van het debat, het simplisme waarmee bepaalde ‘onwelgevallige’ meningen worden weggezet en het grote geloof wat veel mensen blijkbaar hechten aan alarmistische verhalen. Alles moet in zo pathetisch mogelijke termen worden beschreven. De Europese Unie wordt (door rechts, maar soms ook door links) de EUSSR genoemd, de islam zou streven naar een Eurabië en alle blanke Nederlanders met een piemel zijn vieze vuile racisten en seksisten. Als je twijfels plaatst bij deze onwrikbare overtuigingen hoor je meteen bij de tegenpartij, ben je een ‘Eurofiel’, een ‘Gutmensch’ of een ‘White Supremacist’.
Ondanks de ontzuiling en secularisatie lijkt het erop dat alle Nederlanders, ook de ‘allochtone’, nog steeds lid zijn van de kerk. De linkse kerk heeft zoals bekend haar heilige huisjes (gelijke behandeling, de multiculturele samenleving, feminisme), verboden (discriminatie, racisme, seksisme), dominees (Freek de Jonge) en heiligen (Joop den Uyl, Femke Halsema). De rechtse kerk doet echter ook aan dogma’s (de vrijheid van meningsuiting, Nederland) en martelarenverering (Pim Fortuyn, Theo van Gogh).
Maar terwijl in de tijd van de verzuiling ook onafhankelijke intellectuelen als Menno ter Braak luid van zich lieten horen, is het in het Nederland anno nu oorverdovend stil. Af en toe hoor je hun stem. Maar je moet wel goed luisteren. Niet iedereen beschikt helaas over het talent van Ter Braak (of van George Orwell of Christopher Hitchens, om twee gelijkstemde geesten in de Angelsaksische wereld te noemen) om ook goed hoorbaar genuanceerd en scherp te zijn.
De oproep van de acht pamflettisten aan het NRC Handelsblad meer toe te zien op kwaliteit, ook op de opiniepagina, zal echter ongetwijfeld averechts werken. Hoewel het geen oproep tot censuur is – nergens staat dat de mening van Thierry Baudet en Bastiaan Rijpkema voortaan geweerd moet worden – wordt de oproep wel als een roep om censuur uitgelegd. In deze tijden waar alles zwart of wit is wordt kritiek al gauw als kritiek van de ‘vijand’ geïnterpreteerd en gaat het debat vervolgens niet meer over argumenten. Meteen is de vrijheid van meningsuiting in gevaar. Natuurlijk is die vrijheid wel eens in gevaar en het is goed dat hierop wordt toegezien, maar net als ‘racisme’ en ‘seksisme’ is het begrip ‘vrijheid van meningsuiting’ tegenwoordig vooral een stok waarmee je de andere partij kunt slaan. Zo jammer.
Daarnaast, ook niet onbelangrijk, heeft een krant natuurlijk wel het recht om een bepaald redactioneel beleid te voeren. Het Reformatorisch Dagblad plaatst eerder dan de Volkskrant of het NRC Handelsblad een opinie van een katholieke SGP’er die voorstelt dat het christendom en de islam samen ten strijde moeten trekken tegen het secularisme. Een krant heeft een bepaalde identiteit en mag dat beleid ook in de keuze voor bepaalde opiniestukken tot uitdrukking laten brengen. In die zin is de opinie van de acht helemaal zo gek nog niet. Het NRC Handelsblad stond altijd voor kwaliteit. Artikelen vol verdachtmakingen en drogredeneringen zouden vijftien jaar geleden (de tijd voor Fortuyn, ik weet het) zeker niet geplaatst zijn door deze krant.
Dat het NRC Handelsblad populistische artikelen nu wel plaatst mag, dit hoort bij de vrijheid van meningsuiting en ook de vrijheid van een krant om een commerciëler redactioneel beleid te voeren, maar het zou jammer zijn wanneer als gevolg van zulk beleid genuanceerde opinies over Europa (en andere onderwerpen) ondersneeuwen. Ik ben te lui om saaie rapporten te lezen en wil graag gescherpt worden in mijn visie op Europa.
Ten slotte is opinie natuurlijk ook maar een mening en daar hoort mijns inziens ook een beetje theater bij (anders is het ook zo saai), maar het zou mooi zijn als de rede weer gaat heersen. Zeker bij zo’n belangrijk onderwerp als Europa is dat wel nodig. Bij dezen daarom mijn adhesie aan de acht. Het publieke debat verdient namelijk zo veel beter.
