Nee, nu eens geen Kerstkaartenromantiek en ook geen pseudofeiten dat Jezus op 25 december geboren is. Vandaag wil ik eens een factcheck doen. Wat zijn nu de feiten rondom het Kerstverhaal?
Om met het begin te beginnen. Jezus is niet in december geboren. Het feit dat de bijbel beschrijft dat er herders in de velden lagen bewijst al dat de geboorte van Jezus niet in december kon zijn. Ook in Israël wil het ’s winters koud zijn en niemand gaat dan met zijn volle verstand ’s nachts met zijn schapen op pad. De bijbel omschrijft het zo: “En er waren herders in diezelfde landstreek, zich houdende in het veld, en hielden de nachtwacht over hun kudde.” (Lukas 2, vers 8.)
Maar in de winter vriest het ’s nachts en hevige regenval is in de bergen van Israël niet ongewoon. Zelfs sneeuw is er geen ongewoon verschijnsel.
Verder vertelt de bijbel dat er een volkstelling werd gehouden:
1. “En het geschiedde in diezelfde dagen, dat er een gebod uitging van den keizer Augustus, dat de gehele wereld beschreven zou worden.
2. “Deze eerste beschrijving geschiedde als Cyrénius over Syrië stadhouder was.
3. “En zij gingen allen om beschreven te worden, een iegelijk naar zijn eigen stad.” (Lukas 2, verzen 1-3)
Die volkstellingen waren ook niet in december maar in september. Als er geoogst werd kwamen de Romeinen en de mannen van Herodes om de belastingen te innen. Dus aan te nemen valt dat op basis van die Bijbelteksten alleen Jezus niet in december is geboren. Trouwens, ook wordt in de Bijbel nergens beweerd dat Jezus gelijk geboren werd.
In kerststalletjes en in kerstspelen zijn altijd dieren aanwezig. Opmerkelijk genoeg beschrijft de bijbel niet dat er dieren in die stal waren. Pas in de middeleeuwen kwam Franciscus van Asissi op het idee om een kerststal te maken.
Alleen Lukas beschrijft in zijn verhaal dat er geen ruimte was in de herberg. Het is dan ook heel goed mogelijk dat Jezus in een gewoon huis is geboren. Matthëus ging daar trouwens ook al van uit. Maria bleef ook geen Maagd (als ze dat al was) want na Jezus kwamen er nog andere broers en zussen: Joses, Jacobus, Judas en Simon. De zussen worden niet benoemd.
Ook het verhaal van de drie koningen die het kindeke Jezus bezochten is omringd met allerlei misverstanden. De bijbel beschrijft het zo:
“Toen nu Jezus geboren was te Bethlehem, gelegen in Judéa, in de dagen van den koning Herodes, zie, enige wijzen van het oosten zijn te Jeruzalem aangekomen.
“Zeggende: Waar is de geboren Koning der Joden? Want wij hebben gezien Zijn ster in het oosten, en zijn gekomen om Hem te aanbidden.” (Mattheus 2, verzen 1-2)
Nergens werd gesproken over koningen of dat het er drie waren. Dat laatste is een middeleeuws volksgeloof. Dat een van die wijzen zwart was, is een verwijzing naar de koning van Ethiopië, één van de weinige Afrikaanse vorsten die al christelijk was.
De drie koningen staan voor de drie levensfasen van de mens en voor de drie bekende continenten die men in de Middeleeuwen kende. Ook kwamen die koningen niet naar de “stal” waar Jezus geboren was. Jezus was toen al ouder en aannemelijk is dan ook dat Jozef en Maria daar in een huis woonden. Matthëus ging er vanuit dat Jozef en Maria ook al in Bethlehem woonden en niet vanuit Nazareth naar Bethlehem trokken.
Wie waren die “wijzen” dan wel? Zij waren waarschijnlijk Babylonische priesters die op basis van astronomie hadden bepaald dat er een bijzondere koning geboren was in Judea. Daarom trok men ook eerst naar het paleis van Herodes. Dat Herodes van geen geboorte in zijn hofhouding wist zorgde kennelijk voor paniek en opschudding aan het hof in Jeruzalem.
Wat veel mensen niet weten is dat het kerstverhaal een gruwelijk einde kent. Nadat de drie wijzen Jezus hebben aanbeden gaan ze er stiekem vandoor, terwijl Herodes toch duidelijk de opdracht had gegeven om terug te komen om te vertellen waar Jezus was. Immers wilde ook Herodes het kind “aanbidden” door het te doden.
Omdat de drie wijzen weer op weg gingen naar Babylon en ook Jozef en Maria gevlucht waren, richtte Herodes een enorm bloedbad aan door alle jongetjes onder de twee jaar te doden. Voor deze misdaad is echter geen enkel historisch bewijs te vinden. De Romeinen hadden het trouwens nooit toegelaten. Niet uit medelijden, maar de kans op een opstand was ontzettend groot en het vooruitzicht van weer een opstand was iets te veel van het goede voor de Romeinen.
Tenslotte de vraag: waarom vieren we de geboorte van Jezus dan in december? We weten niet eens wanneer Hij echt geboren is.
De eerste christenen vierden de geboorte van Jezus ook niet. Zij herdachten alleen de herrijzenis van Jezus. Het vieren van verjaardagen was een Romeinse gewoonte. Maar de verschillende volkeren in Europa vierden rond 25 december de winterzonnewende en men wilde dat feest niet opgeven toen ze christen werden. Het was daarom ook de Romeinse keizer Constantijn die bepaalde dat op 25 december de geboorte van Jezus gevierd werd.
Zoals u ziet veegt de bijbel zelf de vloer aan met ons kerstverhaal. Het verhaal van Lukas en Matthëus is te verschillend van elkaar. Het was ook voor een ander soort publiek bedoeld.
Matthëus wilde twee dingen bereiken: Hij wilde aantonen dat Jezus van koninklijk bloed was en dit als zodanig ook door de wijzen van Babylon werden erkend. Verder wilde Matthëus een vergelijk met Mozes maken, want ook in het geboorteverhaal van Mozes kwam een kindermoord voor.
Lukas wilde laten zien dat Jezus in de allereenvoudigste omstandigheden ter wereld kwam. Onopgemerkt haast, op een groep herders na. De allerzwaksten in de samenleving zagen Jezus dus als eerste. Het was als een troost voor de treurige en arme mensen.
Met deze factcheck wens ik u allen een vrolijk Kerstfeest toe.
Jeroen Adema zit ook op Twitter
