Zo’n tien jaar geleden liep ik stage bij D66 in de Tweede Kamer. Een van mijn medestagiairs was Lucas Vokurka. Waar ik mijn D66-lidmaatschap vrij snel heb opgezegd, bleef Lucas politiek actief. Hij was de laatste gemeenteraadsverkiezingen lijsttrekker in Delft. D66 is daar de grootste partij en Lucas werd locoburgemeester. Hij is nu weer lijsttrekker. Als ik in Delft ben, vind ik het altijd leuk om zijn naam te noemen. De reactie is altijd hetzelfde: ‘wie, zeg je?’ Lucas is locoburgemeester, geen lokale beroemdheid.
De gemeente neemt beslissingen die enorme invloed hebben op burgers. De gemeente beslist over ruimtelijke ordening, openbare voorzieningen, allerlei regelingen en in toenemende mate ook over gezondheid en welzijn. Lokale politiek staat dichtbij burgers want de beslissingen van de gemeenteraad zijn direct voelbaar: als de bijzondere bestand wordt afgeschaft, de speeltuin slecht wordt onderhouden, er te weinig woningen voor studenten zijn of een drugsopvang in je straat wordt gevestigd.
Deze beslissingen zijn voelbaar, maar het politieke proces waarlangs die beslissingen tot stand komen is nauwelijks zichtbaar. De belangrijkste lokale nieuwsvoorziening was de regionale of lokale krant en die doen steeds minder aan lokale politieke verslaggeving, als ze al worden gelezen. Bij veel gemeenteraadsvergaderingen is geen journalist aanwezig. In veel gemeenten is er nauwelijks een alternatief in de vorm van een website, een lokaal televisiestation of radiozender. En als die alternatieven er wel zijn, trekken ze vaak een klein publiek.
Niet zo vreemd dus dat veel lokale politici niet bekend zijn bij inwoners. Waar gemeenteraadsleden en wethouders in kleinere gemeenten vaak nog enige bekendheid genieten, is die in grotere gemeenten nihil. Hoe komen burgers te weten wat hun volksvertegenwoordigers en wethouders doen? Het populaire antwoord is: sociale media. En hoewel veel lokale politici Twitter en Facebook hebben ontdekt, volgen de meeste burgers hen simpelweg niet. En zelfs als burgers dat zouden doen, ontvangen ze nog steeds alleen maar politieke reclamepraatjes.
19 maart 2014 gaat Nederland stemmen voor de gemeenteraad. De ervaring leert dat ongeveer de helft van de burgers thuisblijft. Erg gek is dat niet: als burgers hun volksvertegenwoordigers niet kennen en nauwelijks iets over de lokale politiek horen, dan moet er wel een heel groot politiek thema in de gemeente spelen om hen op de lokale politiek te attenderen. Als de gemeente je uitzicht wegneemt door een grote torenflat voor je huis te zetten, worden burgers meestal wel wakker. Maar meestal speelt iets dergelijks niet.
Gemeenteraadslid zijn is geen makkelijke taak. Burgers bekritiseren gemeenteraadsleden graag omdat ze ‘niet luisteren’ en alleen maar ‘aan het pluche plakken’. Er is minder oog voor de moeilijkheden van het lokale politieke bestaan. Gemeenteraadsleden zijn meerdere dagen per week naast een gewone baan bezig met hun politieke werk en hebben dus een permanent gebrek aan tijd. Ze hebben een achterban nodig die hun beslissingen steunt, maar ze hebben tegelijk weinig mogelijkheden om de burger te bereiken.
Het is dus niet zo gek dat veel gemeenteraadsleden anoniem worden gekozen. Zij halen vaak hun zetel op basis van de populariteit van hun partij op landelijk niveau. Op 19 maart moeten met name gemeenteraadsleden van VVD en PvdA voor hun plaats vrezen. Maar ook die van GroenLinks, een partij die in bij de vorige verkiezingen in 2010 landelijk veel populairder was dan nu. Die uitslagen hebben niets te maken met wat deze gemeenteraadsleden voor burgers bereikten, maar alles met het feit dat veel burgers alleen naar landelijke kopstukken kijken.
De NOS komt in maart ongetwijfeld met een landelijk lijsttrekkersdebat. Het zegt niets. Wie zegt dat als je Emile Roemer goed vindt, je goede SP-ers in je gemeenteraad krijgt? En wie zegt dat ze lokaal dezelfde standpunten hebben als in de Tweede Kamer? Hoe zit dat bij echte lokale kwesties? Als je een goede gemeenteraad wilt, zul je je er iets meer in moeten verdiepen.
De komende weken komen vier lokale kandidaten van verschillende partijen uit verschillende gemeenten aan bod in de serie ‘Op Campagne’: waar staan ze inhoudelijk voor, welke thema’s spelen er in de gemeente, hoe voeren ze campagne en welke dilemma’s komen ze tegen? Wat kunnen we daarvan leren over lokale politiek? Dit om je te helpen hoe je je goede voornemen gaat uitvoeren: weten op wie je straks lokaal stemt.
Chris Aalberts volgt vier lokale politici tijdens hun campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart. Tot aan de gemeenteraadsverkiezingen twee keer per week op ThePostOnline. Beeld: bevat potlood van GavinStubbs09.
