Kim Jong-un heeft zijn oom geëxecuteerd door hem levend te voeren aan honden. 120, uitgehongerde honden. Terwijl hijzelf en de partijtop toekeken. Oh, en de oom was naakt. Vindt u dat een sterk verhaal? De Volkskrant, de Telegraaf, NOS en vele andere serieuze Nederlandse media niet, afgelopen weekend. Opgewekt werd het gemeld. Maar wat gebeurde er toen het een broodje aap bleek te zijn?
Nou, toen was het nieuws dat Westerse waarnemers twijfelden aan het bericht dat gretig door Westerse media was verspreid. Waarom spreken Nederlandse media in derde persoon over zichzelf? Alsof Jack de Ripper met een bebloed mes over het dode lichaam van een lekgestoken prostituee hangt en zegt: ‘Iemand heeft haar vermoord’. Waarom zeiden de media niets over het eigen falen in een betrouwbare nieuwsvoorziening?
Dan doet de Amerikaanse pers het een stuk beter. Natuurlijk, ze waren net zo fanatiek in het ongecontroleerd verspreiden van het onzinbericht. Maar vervolgens was er ook kritiek en ruimte voor duiding. The Washington Post deed haar journalistieke plicht: ze checkten de bron. Het bleek te gaan om één notoir onbetrouwbare krant in Hong Kong, die het bericht al op 12 december plaatsten, zonder bronvermelding. Daarna was het stil. Tot een matige krant in Singapore het plaatste op 24 december. Allemaal snel en makkelijk te googelen. De Washington Post stelt de terechte vraag waarom zoveel media zo’n bericht dan toch overnemen. Chad O’Carrol, van Noord-Korea – nieuwssite nknews.org, verklaart het met de geslotenheid van het land. Daardoor zijn feiten moeilijk te checken: “What are editors meant to do? Ignore a story because it ‘feels’ wrong, but could end up later to be true?”
Ooit was nieuws pas nieuws als het waar was. Internet heeft de snelheid van informatie, en daarmee de hoeveelheid, enorm laten groeien. Ergens in dat proces heeft die snelheid blijkbaar voor zoveel haast gezorgd dat het tegenwoordig andersom is: alles is waar zolang niemand het tegendeel kan bewijzen. Ook in Nederland. Het Koreaanse hondennieuws staat immers niet alleen. Recent bleken ook de vuurwerkkatten een hoax. Sterker nog: check hier een lijst van hoaxes uit 2013, op de site van de Volkskrant. Die in derde persoon schrijft over hoaxes die stonden in de Volkskrant.
Waarom doet De Washington Post wel aan zelfreflectie en doen Nederlandse media dit niet? De Dagelijkse Standaard doet een aardige poging tot duiding. Maar ze stellen ook dat het hondenbericht wel eens waar zou kunnen zijn, en dat we het onze journalisten dus niet al te kwalijk moeten nemen dat ze deze onzin verkopen. Beetje makkelijk. De hondenhoax heeft niks te maken met de gebruikelijke redenen voor slechte berichtgeving, zoals hoge druk, onderbezetting of deadlines. Het is gewoon slechte journalistiek, want feiten noch bron werden gecheckt. Never let the truth get into the way of a good story.
De berichtgeving over de oom van Kim Jong-un was een uitstekende lakmoesproef of media internet goed of slecht gebruiken. Slecht als ze zich door de snelheid van het web opgejaagd voelen en dus ongecontroleerde geruchten het net op slingeren. Goed als ze datzelfde internet gebruiken om heel eenvoudig feiten te checken. Veel Nederlandse media zijn 2014 begonnen met het falen van die lakmoesproef. Maar wat erger is: bijna niemand heeft er bij stilgestaan. Waarschijnlijk waren ze bang dat het hun geloofwaardigheid zou schaden, als ze hun publiek zouden wijzen op hun fouten. Uiteindelijk bereiken ze daarmee het tegenovergestelde. Gelooft u nog alles wat u leest, of neemt u zelf wel de moeite om even feiten en bronnen te googelen?
