Het overkomt me niet vaak dat ik voor mijn eigen plezier nog even een half uur in de tentamenzaal blijf zitten. Gewoon gedurende de reguliere tijd, terwijl het papier al aan de rand van mijn tafel lag om ingeleverd te worden en de veertjes in de huls van mijn pen weer ontspannen waren.
Het feit dat ik in stilte nog wilde denken geeft aan in welke mate delen van de vorige week geplaatste column van Pieter Klein indruk heeft gemaakt. Het klonk allemaal zo simpel maar het sloeg de spreekwoordelijke spijker vol op de kop. Op persoonlijk vlak bood het een goede koppeling naar een bijeenkomst die ik een week geleden bijwoonde met Willem Post, waarin Post benadrukte hoe belangrijk Europa is, en dat er in de wijze waarop het Europaverhaal verteld wordt nog veel winst te behalen valt.
“Onze politici maken Europa kapot, omdat ze niet durven zeggen dat er geen andere weg is. Zijn jullie gek, of ben ik het?”
Geen enkele partij, zelfs mijn ‘eigen’ D66 niet, kaart aan dat er simpelweg geen andere weg is dan Europese samenwerking. Thans gebeurt dit in dusdanig onvoldoende mate dat dit geen plausibel en overtuigend verhaal vormt tegen politieke en maatschappelijke tegenstanders. Ook Post benadrukte het feit dat de globaliserende wereld (met alle gevolgen van dien) een feit is. Laten we er in godsnaam het beste van maken. Ter illustratie:
Volgens klassiek dichtwerk van Robert Frost kan men kiezen uit twee paden. Het ene pad draait scherp rechtsaf (of linksaf, zo u wilt) en leidt ons naar een figuurlijke rivier die ons terug lijkt te kunnen brengen naar al het goeds dat we achter ons hebben gelaten. Ondanks de ogenschijnlijk eenvoudige route richting nostalgie blijkt de tegenwerkende stroming echter dusdanig sterk te zijn dat dit niet te bewerkstelligen valt. Wat overblijft is een uitgeputte ziel die zich, in al zijn eenzaamheid, zal moeten laten meesleuren door een koude en rumoerige rivier waar hij (naar inspiratie van Frans Timmermans in het plenaire debat van 21 januari jl.) soeverein zal zijn, maar tevens machteloos. Ter vergelijking heeft de man die het andere pad bewandelt de toekomstige wereld waarin het globaliseringsproces een feit is geaccepteerd, hetgeen wij in de nabije toekomst ook massaal zullen moeten doen. In de relatieve luwte van de droge aarde is deze man ook in aanzienlijke mate soeverein, maar is hij daarnaast in staat om in samenwerking met al het vruchtbare van zijn omgeving zich verder te ontplooien.
De benadrukking van het feit dat globalisering, met alle politieke gevolgen van dien, een onvermijdbare ontwikkeling is waar we beter goed gebruik van kunnen maken gebeurt volstrekt onvoldoende. Met het constante pleidooi dat Europa “transparanter en democratischer” moet lopen D66 en andere pro-Europese partijen steevast een aantal stappen te ver vooruit. Zonder het paard aan de wagen te koppelen zal het paard alleen verder lopen en de bagage van de ruiter onbedoeld achter zich laten. We slaan dus steevast een stap over. Hierdoor kan de noodzaak van Europa, zeker in afweging tegen een Europa zonder Unie, nooit duidelijk worden. Het transparanter en democratischer maken van Europa zijn onderdeel van de praktische uitvoering en komen na de overtuiging van het belang van het überhaupt bestaan van Europese samenwerking. Met ander woorden: Voordat het sentiment van het merendeel van de Nederlanders zich richting Europa zal keren zal eerst de noodzaak duidelijk moeten worden.
Sentimenten? Nog niet zo lang geleden was ik er van overtuigd dat Nederlanders daar over het algemeen niet vatbaar, en veel te nuchter voor waren. Bij nader inzien is dat een foute constatering geweest. Alleen al het feit dat programma’s als All You Need Is Love, Memories, De Reünie en de boeren van Yvon Jaspers dé kijkcijferkanonnen zijn van de afgelopen paar jaren geeft aan dat er meer dan voldoende sentiment te bespelen van de komende maanden. Ik zeg het wijlen Hans van Mierlo maar na: “We moeten proberen het goed te vertellen.”
“In al die debatten over Europa denk ik ook vaak: zijn jullie gek, of ben ik het? Ik ben geen liefhebber van Brusselse bureaucratie, niet van overdracht van bevoegdheden. Ik snap het sentiment van burgers die zich niet gehoord voelen. Tegelijkertijd heb ik een gruwelijke hekel aan dat debat. Want – hier komt mijn biecht – ik ben een Europeaan, en ik geloof hartstochtelijk in Europa. Het lijkt soms alsof je dat niet meer mag zeggen – en ik weet ook zeker dat ik last ga krijgen van deze openbare bekentenis – maar het kan me niet schelen.”
Eerlijk is eerlijk: Ik ben net als Pieter Klein geen liefhebber van Brusselse bureaucratie en van overdracht van soevereiniteit. Vooral wanneer het op overdagen van soevereiniteit aankomt voel ik een zeker gevoel van Hollandse trots, en waar dit naar mijn inzien niet nodig is zal ik me daar dus tegen verzetten. Maar ik ben wel een liefhebber van Europa. En precies zoals Klein beweert ben ik ervan overtuigd dat verdere integratie van Europa een absolute noodzaak voor het overeind blijven de Euro, en verder voor de groei van onze economie, voor onze veiligheid, en voor de welvaart van ons allen. Daarvoor zal overdracht van soevereiniteit op cruciale punten nodig zijn. Dit is in ieders belang. Daarvoor ben ik meer dan bereid mijn trots op de benodigde momenten opzij te zetten.
En nee, de weg terug is net als bij globalisering niet te bewandelen. Dat is geen demagogie, geen illusie, en dat is geen politiek spel. Dat is realiteit, hoe bitter die voor sommigen op dit moment ook moge klinken.
