Waarom zou je bij de gemeenteraadsverkiezingen op een kleine partij stemmen? De Amsterdamse gemeentepolitiek wordt beheerst door de PvdA, op de voet gevolgd door partijen als VVD, GroenLinks, D66 en SP. De stadspartij Red Amsterdam van lijsttrekker Roderic Evans-Knaup is een relatieve dwerg met één zetel. Wat is de toegevoegde waarde ervan?
“Voor een kleine partij is het heel moeilijk om te zeggen: deze voorstellen hebben we ingediend en die zijn allemaal aangenomen”, vertelt Evans-Knaup. “Dat is voor de oppositie sowieso moeilijk omdat we in Amsterdam een hele brede coalitie hebben van PvdA, VVD en GroenLinks. Die dekken alles af en dat maakt het heel moeilijk om voorstellen in te dienen die überhaupt worden aangenomen. Als ze het een goed voorstel vinden, is het ook nog wel eens zo dat ze tegen stemmen en dat ze dan drie maanden later met vrijwel hetzelfde voorstel komen.”
Concrete prestaties noemen is voor kleine partijen moeilijk, maar volgens Evans-Knaup ligt de oplossing dan ook in het “goed kiezen van je eigen rol’’. Red Amsterdam zou vooral zorgen voor meer rationaliteit in de gemeenteraad: “Als er besluiten worden genomen waar geen rationaliteit aan ten grondslag ligt, is het onze taak om de vinger op de zere plek te leggen en de raad aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat we het beste besluit nemen. Met name bij coalitieafspraken worden dingen uitgeruild waarbij niet het beste wordt gekozen.”
Controle klinkt nuttig, maar blijkt geen aansprekende thema’s op te leveren voor de campagne. Evans-Knaup denkt lang na over voorbeelden waarbij Red Amsterdam voor rationaliteit zorgde: “De belangrijkste voorbeelden hiervan zijn erg intern en zijn daarom niet erg aansprekend voor de kiezer. Het gaat om de controle op de bouw van het Stedelijk Museum. Toen de aannemer failliet ging en het nog meer geld ging kosten, wilde het college dit fiasco zelf evalueren. Je weet dat dat een nietszeggend rapport oplevert. Toen hebben wij gezegd: dat zou een raadsenquête moeten zijn, want dat is de controlerende rol van de raad.”
Evans-Knaup denkt dat het uiteindelijke onderzoek toen “een stuk serieuzer is gedaan”. De democratie kan pas goed functioneren als het bestuur goed gecontroleerd wordt en coalitiepartijen laten dat regelmatig na: “Wij zorgen ervoor dat de gemeenteraad de controlerende taak serieus neemt. Ook nu er anderhalf miljoen kwijt is, gaat het college anders hiermee om. Ze beginnen meteen een serieus extern onderzoek omdat ze weten dat wij dit anders aankaarten.”
Het moet frustrerend zijn, want tijdens de verkiezingen is de controlerende taak van ondergeschikt belang: “De kiezer kijkt meer naar wie het het beste gaat doen en welke voorstellen er gedaan worden. We moeten veel duidelijker maken dat de controlerende taak zeer van belang is, met name voor kleinere partijen. In het Parool staat wel dat ik een goed raadslid ben, maar het is moeilijk dat door te vertalen naar 600.000 Amsterdammers die mogen stemmen. Ook zij moeten begrijpen dat dit kleine partijtje verschil maakt.”
Kun je in een gemeenteraad als kleine fractie het verschil maken? Het lijkt op voorhand moeilijk om als kleine partij een deuk in een pakje boter te slaan. Dit geldt zowel inhoudelijk als electoraal en al helemaal op lokaal niveau. De grote partijen hebben al moeite uit te leggen wat hun onderscheidende verhaal is: waarin is de Amsterdamse PvdA anders dan de VVD of D66? De verschillen zijn vaak klein. Kleine partijen krijgen minder aandacht en hebben dus nog meer moeite een herkenbaar profiel op te bouwen.
De zogeheten ‘kaderstellende’ en ‘volksvertegenwoordigende’ rollen van de gemeenteraad zijn bij de verkiezingen voor kiezers het belangrijkst: ze roepen zaken die beleid zouden moeten worden. De derde rol van de gemeenteraad, de controlerende, blijft daarmee vaak buiten beeld. Wederom jammer voor kleine partijen, want juist zij kunnen die rol beter vervullen dan dat ze inhoudelijke voorstellen aangenomen kunnen krijgen.
Chris Aalberts volgt vier lokale politici tijdens hun campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014. Eerdere afleveringen uit deze serie vind je hier. Beeld: Michielverbeek.
