Nee, ik ga niet azijnzeiken over het feit dat de koning, vergezeld door de koningin, juichend op de tribunes naar de prestaties van onze schaatsers kijkt. Een koning die hetzelfde waardeert als zijn volk heeft een streepje voor. Het commentaar van Roelien Dekker in de Volkskrant over het feit dat de koning zich niet in pak op de tribunes heeft vertoond is volkomen onzin. Maar dat Willem-Alexander samen met Vladimir Poetin een biertje heeft gedronken, gaat wél te ver.
Andere landen stuurden hun staatshoofd niet omdat de Russen het niet zo nauw nemen met de mensenrechten. Dat gaat verder dan alleen de homorechten, die zijn al genoeg besproken. Ook het feit dat de Russische overheid in de aanloop naar de spelen mensen van huis en haard heeft verjaagd verdient aandacht. De stadions en voorzieningen werden onder erbarmelijke omstandigheden gebouwd. De arbeiders, voornamelijk buitenlanders, werden vaak niet uitbetaald en zonder pardon de grens overgezet. Journalisten die daar melding van deden werden monddood gemaakt en opgesloten. De milieuactivist Yevgeny Vitishko werd een week voor de Spelen nog veroordeeld wegens “vloeken”. Zijn vloek bestond echter niet uit godslasterlijkheden, hij had de onherstelbare schade die de Spelen aan het milieu hebben gebracht onder de aandacht gebracht. Ook werd deze week bekend dat de enige onafhankelijke Russische nieuwszender met sluiting wordt bedreigd.
Dat onze koning dan met Poetin in het Holland Heineken House een biertje drinkt, is dan ook hoogst ongelukkig. Poetin weet donders goed dat onze regering kritisch is over het mensenrechtenbeleid van de Russen. Doordat Willem-Alexander dan juist met Poetin met een glas in zijn handen wordt gezien kan door de Russen worden uitgelegd als een koninklijke goedkeuring van de schending van de mensenrechten in Rusland.
Naast dat het een mooie PR-stunt voor Poetin was, was het borrelen met een slag in het gezicht van iedereen die heeft geijverd voor de vrijlating van de bemanning van de Artic Sunrise. Een hardere slag in het gezicht van Amnesty International dat keer op keer vaststelt dat de mensenrechten in Rusland verslechteren. Er komt plaatsvervangende schaamte op bij de gedachte aan de leden van Pussy Riot die een “verkeerd” liedje in een kerk hebben gezongen. Over de vele anonieme mensenrechtenactivisten hebben we het dan nog niet gehad. De boodschap voor Poetin was duidelijk: De Nederlandse regering keurt het beleid van Poetin af. De koning, daarentegen, keurt het goed.
Onze koning is, volgens sommigen, te veel sportfanaat geweest en te weinig staatshoofd. Voor historici als Dorine Homans meteen de reden om de vergelijking te trekken met Willem III die zich te sterk tegen de regering af heeft gezet. Deze vergelijking gaat niet op. Om te beginnen was Willem III zo gek als een deur. Net als zijn grootvader Willem I deed Willem III waar hij zin in had. Nu zo’n 120 jaar na Willem III is de democratie stevig verankerd. Dat betekent dat van de koning verwacht mag worden dat hij zijn rol kent. Die rol is het representeren van het Nederlandse volk. De wetten ondertekenen die de volksvertegenwoordiging heeft goedgekeurd. In ruil daarvoor mag de koning op de hoogte worden gehouden door de premier. Hij zit dus in de regering zonder ooit verantwoordelijkheid te dragen.
De koning is dus onschendbaar. Alles wat hij zegt en doet moet door de regering worden gedekt. In aanloop naar de Winterspelen werd duidelijk dat er in de Tweede Kamer onvrede was ontstaan over het voornemen van de koning om naar Sotsji af te reizen. Men wilde niet dat Poetin de eer en glorie voor de Olympische Winterspelen krijgt, terwijl de mensenrechten in Rusland met voeten getreden werden. Dat zowel Rutte als de koning toch gingen, wijst op het falen van de premier. Rutte heeft de bezwaren van de Tweede Kamer in de wind geslagen. Het biertje met Poetin werd niet door de regering gedekt, waardoor de koning blootgesteld werd aan politieke belangen. De taak van de premier is om dat te voorkomen.
Dit soort brokken kan Willem-Alexander niet te vaak maken. Zijn recht op de troon komt niet van god maar van het volk. De koning moet daarom doen wat de regering zegt. Aan de premier is dan de taak om daar op toe te zien. Het is begrijpelijk dat Willem-Alexander als oud IOC-lid graag naar de spelen gaat, in ieder andere situatie was hem dat ook gegund. Maar nu niet. De indruk kan nu ontstaan dat de premier zelfs geen greep op de koning heeft. Daarmee heeft Mark Rutte schade aan de constitutionele monarchie gebracht. Om de monarchie geloofwaardig te houden moet iedereen in de regering zich aan zijn taak houden.
Aan de premier de taak om de koning in toom te houden.
Jeroen Adema is een kritische monarchist en lid van D66. Hij heeft ook twitter: @DerAdema
