Al vier maanden lang vinden betogingen plaats in de Oekraïense hoofdstad Kiev. De demonstraties ontstonden als reactie tegen de regeringsbeslissing om het overleg met de Europese Unie te staken. De protesten worden alsmaar gewelddadiger: tientallen doden in de hoofdstad Kiev en de opstand breidt zich uit naar prowesterse westen van Oekraïne. Afgelopen nacht liep de situatie nog verder uit de hand. De stad stond letterlijk in brand.
24 procent van de Oekraïners is Russisch en zij wonen voornamelijk in het oosten van het land. Dat is alsof alle inwoners van Groningen, Drenthe, Overijssel én Gelderland Duits zouden zijn. Je begrijpt dat daarom het grote Rusland veel macht heeft in het ‘kleine’ Oekraïne. Zo zit er momenteel een Ruslandvriendelijke president, meneer Viktor Janoekovitsj. Die is daar ook niet zonder slag of stoot terecht gekomen. In 2004 ‘won’ hij de presidentsverkiezingen door middel van enorme fraude. Miljoenen mensen gingen de straat op en de verkiezingsuitslag werd ongeldig verklaard.
Deze opstand, de Oranjerevolutie genoemd, zorgden er voor dat de pro-Russische president werd afgezet en er in de jaren daarna twee westersgezinde presidenten, Viktor Joesjtjenko en Joelia Timosjenko (momenteel in de bak), zaten. Bij de presidentsverkiezingen van 2010 werd Janoekovitsj (wellicht wéér met fraude) wél tot president verkozen. Er volgde een pro-Ruslandtijd. Terwijl buurlanden als Polen en Roemenië zich bij de EU voegden en erg sterke economische groei kenden, werd Oekraïne het arme buitenbeetje van Europa en door Russisch oliegeld in leven gehouden.
Het overwegend Russische oostelijke deel van Oekraïne vindt die Russische macht geen probleem, maar het westelijke deel wil graag bij de Europeanen horen. En hoofdstad Kiev? Die ligt er precies tussenin. Toen Oekraïne in november een handelsverdrag met de EU afwees, was de maat vol voor het westen van het land. Een Tweede Oranjerevolutie moest er komen. En zo geschiedde.
Wekenlang waren er rellen in Oekraïne, met zo nu en dan één dode te betreuren, maar afgelopen nacht sloeg de stemming écht om. Toen de oproerpolitie het bezette Onafhankelijkheidsplein probeerde te ontruimen, werden de rellen een oorlog. De demonstranten hebben zich inmiddels bewakend met zwaar vuurwerk en hier en daar een jachtgeweer. Hoewel het woord ‘burgeroorlog’ nog een taboe is in de wereld, valt het niet te ontkennen.
Een politieke oplossing is daardoor definitief niet meer mogelijk. Ook al zou Janoekovitsj worden afgezet en vervolgens opgevolgd door een president van de oppositie, met oud-bokser Vitali Klitsjko als favoriet, dan stopt dat het conflict niet. In dat geval zal het pro-Russische oosten weer in opstand komen.
De enige oplossing zou een splitsing tussen een westelijk en een Russisch oostelijk deel, wat in principe weer op kan gaan in Rusland zélf. Toch is ook dit een moeilijk denkbare oplossing, want binnen het kamp van de oppositie bestaat ook een grote nationalistische beweging.
Goddank zijn de Olympische Spelen in Sotsji nog bezig, waardoor Poetin momenteel zich bevriend met iedereen houdt, maar direct na de sluitingsceremonie zal Moskou van zich laten horen. Poetin zal alles op alles zetten om Janoekovitsj in het zadel van de macht te houden.
Aan de andere kant is de EU bezig met steun aan de Oekraïense oppositie. Morgen zullen de ministers van Buitenlandse Zaken, waaronder ‘onze’ Timmerfrans, van zich af brullen en sancties opleggen aan Janoekovitsj.
Tot zover nog niets gevaarlijks. Maar hoe langer het geweld aanhoudt en het land zich niet opsplitst, des te agressiever de taal van Poetin en de EU. Als er daadwerkelijk een oorlogsfront in Kiev ontstaat, dan kan militaire steun van beide partijen niet uitblijven. De VS (die zich opmerkelijk stil houdt rond deze kwestie) zal dan wegens de NAVO-vriendschap mee moeten strijden. Een Korea of Vietnamoorlog dreigt dan herhaald te worden.
Laat dit in vredesnaam niet plaatsvinden. De splitsing van het land mag niet lang duren, in het belang van de wereldvrede. Wellicht dat er nog een zeer kleine kans bestaat dat de demonstraties afnemen en de situatie onveranderd blijft, maar dan kan het niet lang duren voordat het weer opleeft. De huidige situatie is onhoudbaar. Nederland zou toch ook niet bestuurbaar zijn met vier Duitstalige provincies?
Foto’s: ANP
