Zoals de krant vroeger een ‘meneer’ was, zo zijn medische tijdschriften dat nog steeds en zijn de leerboeken dat misschien zelfs nog meer: soms wat gedateerd en oubollig, maar altijd geroemd om compleetheid en bejegend met respect. Echter, sinds het internet is dit aan het veranderen. Nieuwe medische bevindingen worden meteen gedeeld en van commentaar voorzien en men tracht collega’s van de nieuwste ‘best practice’ te voorzien: FOAM: Free Open Access Meducation.(#FOAMed)
Natuurlijk zijn de tijdschriften nog steeds de bron van peer reviewed wetenschap, maar de digitalisering en sociale media veranderen wel de snelheid van verspreiding en commentaar. Een citaat van Joe Lex (@JoeLex5), kan het niet krachtiger samen vatten:
If you want to know how we practiced medicine 5 years ago, read a textbook.
If you want to know how we practiced medicine 2 years ago, read a journal.
If you want to know how we practice medicine now, go to a conference.
If you want to know how we will practice medicine in the future, listen in the hallways and use FOAM.
Nog niet eerder was ik mij bewust van de mogelijke impact van moderne informatie technologie; ik heb altijd erg lacherig gedaan over de ‘Web 2.0’ hype, maar moet nu toegeven dat social media wel degelijk een grote kunnen impact hebben. Voorheen was massacommunicatie, zoals pers, radio en televisie uitsluitend eenrichtingsverkeer, maar met internet en toenemende gebruik van social media is er ook een dialoog en debat mogelijk. Een dialoog die niet wordt gehinderd door verschil in tijdzones of andere obstakels. Sociale media creëren netwerken om informatie te delen, gelijkgestemden te spreken, discussies te starten. De disseminatie en implementatie van kennis, ‘valorisatie’ zouden subsidieverstrekkers zeggen, worden sneller. Het maakt informatie voor de geïnteresseerden toegankelijker. FOAM lijkt momenteel het populairst in intensive care en spoedeisende geneeskunde. Dit zijn de jongere, generalistischere en acutere takken van de geneeskunde. De term FOAM is ook in deze context bedacht.
Dat juist in spoedeisende geneeskunde en intensive care er enthousiast wordt gereageerd op deze ontwikkeling is deels te verklaren door dat deze vakken breed zijn en dat er vaak snelheid van handelen gewenst is. Of misschien gewoon omdat dit de leukste vakken zijn.
Het is nog allemaal vrij nieuw en er verschijnen al op verschillende plekken handleidingen waar te beginnen in het nog steeds groeiende FOAM aanbod. Binnenkort is er ook een tweede editie van een congres gefocust op FOAM: Social Media and Critical Care (smacc). Deze editie vindt plaats in het Australische Goldcoast (#smaccGOLD). Het bijzondere aan smacc is, dat het initiatief komt van clinici die zich behalve in de kliniek en academie ook het internet hebben bewezen als onderwijzers en inspirators.
Ook buiten de SEH en IC worden sociale media toenemend gebruikt door medici. Zoals dit voorbeeld van een virtuele journal club van urologen, waar urologische artikelen worden besproken.
Social media provides a potential for enormous international communication that has not been possible in the past. We believe the pioneering #urojc is both viable and sustainable. There is unlimited scope for journal clubs in other fields to follow the example of #urojc and utilise online portals to revitalise the traditional journal club while fostering international relationships.
Sommigen zien FOAM als mogelijk alternatief tegen andere ‘ gratis ’ scholing die soms zwaar gesponsord wordt aangeboden. Helaas is FOAM afhankelijk van het vrij beschikbaar zijn van de wetenschappelijke artikelen. Uitgeverijen zijn hier niet altijd blij mee.
Toenemende populariteit van FOAM zal ongetwijfeld leiden tot nog meer vraag naar ‘open acces’ publicaties, vrij toegankelijke en verspreidbare artikelen. Waarbij het de grap is dat je nu als auteur wel de gegevens, dus het artikel zonder de opmaak van de uitgeverij, vrij mag distribueren.
Er wordt al geopperd dat dit mogelijk toekomst sprake zou kunnen zijn van post publicatie peer review, dat wil zeggen: eerst publicatie en dan de peer review. Een mooi voorbeeld wordt hier beschreven. Op de site van BMJ (The British Medical Journal), een open acces medisch tijdschrift, is er een reactie mogelijkheid. Door deze ‘ rapid response ’ optie zijn reacties en ook antwoorden van de auteur onmiddellijk mogelijk, er hoeft immers niet meer gewacht te worden op de uitgave van het papieren tijdschrift om een reactie te krijgen of te lezen. Anderen zien bij het gebruik van internet, en in het bijzonder social media, door medici vooral problemen en komen met mijn inziens niet echt relevante ‘dillema’s’ :
What are the sociocultural, ecologic, and architectural considerations that must be contemplated over the next decade in the use of social technologies in health care?
De kern van FOAM wordt gevormd door blogs en podcasts ( persoonlijke favorieten: EMCrit.org, resus.me en lifeinthefastlane.com). Van de sociale media is twitter nu het dominantst voor FOAM. Dat je zelfs medisch relevante data en meningen kan communiceren met maar 140 tekens laat deze Amerikaanse discourse analyse zien. Hoewel sociale media voorkeur van FOAM zich geleidelijk naar Google+ lijkt te verplaatsen, omdat daar gemakkelijker te discussiëren is. Voorlopig zal FOAM ongetwijfeld verder groeien. Of FOAM een blijvende succes zal worden, moet nog blijken. De groei en populariteit kunnen hun weerslag hebben op de overzichtelijkheid en mogelijk ook op de kwaliteit.
Op dit moment kunnen we concluderen dat FOAM een aanwinst is voor (para)medici. Het is waardevolle aanvulling op alle boeken, tijdschriften, cursussen en congressen. Het verlaagt de drempel te discussiëren over de stand van zaken in de medische wetenschap en brengt zo nog sneller de kennis waar deze toegepast kan worden.
Nathan van der Waa, @Nvdwaa, kijkt uit naar #smaccGOLD
