Stelt u zich eens voor dat we op een dag besluiten alle sloten van de deuren van onze huizen te verwijderen waardoor iedereen rijelijk toegang tot onze woningen zou kunnen krijgen, ongeacht het tijdstip van de dag. Er was ons immers door mensen die het ‘minder gezellig met ons voor hebben’ te kennen gegeven dat we ons ‘niet veilig moesten wanen in deze wereld vol onbekend gevaar’.
Door het ontsluiten van onze deuren geven we de mensen die we vertrouwen het recht om zo nu en dan binnen te komen om te kijken of alles nog veilig is. Of wij en de onzen het goed maken.
Na een tijdje beginnen onze vertrouwelingen anderen mee te nemen op deze huisbezoeken, anderen wiens intenties wij niet kennen. Tot op een dag de mensen die we vertrouwen en hun onbekende partners besluiten te blijven om zo onze bewegingen te volgen, om ons te bedienen van gewenst of ongewenst advies, om de manier waarop we eruit zien en wat we doen van commentaar te voorzien.
Dit scenario klinkt wat onwaarschijnlijk, maar het is exact wat we ongeveer een decennium geleden hebben gedaan.
Het concept ‘privacy’ is abstract waardoor het moeilijk is te doorgronden, laat staan dat het sexy genoeg is om het Binnenhof te bestormen. Niemand is er helemaal zeker van wat de notie van privacy nu precies omvat.
Maar wat het zou moéten omvatten, daarover is zekerheid. Ware persoonlijke vrijheid kan namelijk alleen bestaan wanneer we compleet vrij zijn om zelf onze opvattingen te vormen en ons leven in te richten volgens de normen en waarden die wij zelf daarvoor passend achten.
Het recht op privacy omvat het absolute recht op zelfbeschikking in fysieke en intellectuele zin, zolang dit een ander geen schade berokkent. Het betreft ook het recht om fouten te maken, om te houden van degene van wie je houdt, om te zijn wie je wilt zijn; het gaat om de bescherming van alles wat tot de privésfeer behoort.
Het gaat over heel veel meer dan ons online leven en kwesties als de aankoop van Whatsapp door Facebook. Het recht op privacy is het meest fundamentele recht dat we hebben, het recht waaruit onze grondrechten voortkomen.
Zonder dit recht, dat dient om onze individualiteit en zelfontplooiing te bewaken, zou de wereld een panopticum zijn dat wordt gekenmerkt door conformiteit, middelmatigheid en een ontelbaar aantal tinten grijs. Om met de woorden van Hubert Humphrey te spreken: “If we can never be sure whether or not we are being watched and listened to, all our actions will be altered and our very character will change.”
In een wereld waarin het publieke en het private domein meer verstrengeld zijn dan ooit zijn sommige vormen van privacy optioneel en moeten dit ook blijven. Je kunt immers niemand verplichten zijn Facebook-profiel offline te halen, de nummerherkenning uit te schakelen en zich niet meer aan te melden voor nieuwsbrieven.
Maar wat nu als de keuze om dit wél te doen verdwijnt? Wat nu als niet privacy maar volledige openheid het startpunt wordt voor onze interactie met de overheid, het bedrijfsleven en elkaar? De devaluering en erosie van onze privacy is een proces waarin vele kleine verliezen cumuleren in een groot verlies. Het is een onomkeerbaar proces dat niet te stoppen lijkt.
Het grote probleem met het recht op privacy is dat we ons er pas bewust van zullen worden hoe waardevol het was als het al te laat is om het tij te keren.
Onze overheden vragen steeds meer informatie van ons of verschaffen zichzelf daar ongevraagd toegang toe. Hierdoor dragen zij bij aan het ontstaan en in stand houden van een angstklimaat vol wantrouwen, aan de afbraak van onze verwachtingen van en achting voor privacy.
De oplossing van de kwesties rondom het recht op privacy vraagt niet om een overheid die zich ontpopt als een overactieve verzamelaar en verspreider van onze persoonlijke data. Wat we nodig hebben is een dynamische en creatieve administratie die zichzelf terughoudend opstelt in het verzamelen van gegevens. Een overheid die de private sector adequater en agressiever reguleert met betrekking tot het verzamelen en gebruik van onze privégegevens en overige persoonlijke data. Zij zal de handschoen echter alleen oppakken als wij dit van haar eisen.
We moeten daarom bewuster worden van wat hier op het spel staat: namelijk het leven en de vrijheid zoals we dit kennen en koesteren. Het is geen kwestie voor idealisten alleen, het is gemeengoed.
Het is hoog tijd om de sloten weer op onze deuren te monteren. Want ook zij die zeggen dat zij ‘niets hebben te verbergen’, hebben in ieder geval wat te beschermen.
