In november 2013 was het eindelijk zover: Iran en de P5+1 sloten een langverwachte nucleaire deal. We konden allemaal weer rustig gaan slapen, de crisis van de 21e eeuw was afgewend en iedereen zou weer beste vriendjes met elkaar worden. Blijkt er nu opeens toch één ‘klein’ obstakel te zijn: Iran’s ballistische raketten.
In november vorig jaar kwamen Iran en de P5+1 tot een interim-deal: een eerste belangrijke stap op weg naar een duurzame nucleaire deal. In het akkoord werd onder andere vastgelegd dat Iran zou stoppen met het verrijken van uranium tot 20 procent, de helft van de bestaande voorraad 20 procent verrijkt uranium zou verlagen naar 5 procent en de andere helft zou omzetten in oxide voor de onderzoeksreactor in Teheran, geen extra centrifuges zou installeren, niet verder zou bouwen aan de zwaarwaterreactor in Arak en dagelijkse controles door het IAEA zou toelaten. In ruil daarvoor zou 4.2 miljard dollar aan bevroren fondsen worden vrijgegeven en sancties op goud-, petrochemische en staalexport worden opgeschort, evenals sancties op de auto-industrie en vliegtuigonderdelen. De interim-deal die op 20 januari inging moet uiteindelijk leiden tot een duurzaam akkoord, waarin harde afspraken worden vastgelegd.
Wie de gang van zaken de afgelopen weken een beetje heeft gevolgd krijgt de al snel de indruk dat dat zonder veel problemen moet gaan lukken.Tot nu hebben beide kanten van de onderhandelingstafel zich keurig aan de afspraken gehouden. Zo heeft de IAEA onlangs bevestigd dat Iran is gestopt met het verrijken van uranium tot 20 procent.
IAEA: #Iran is reducing its most sensitive #nuclear stockpile as required by Joint Plant of Action
— nuclearenergy.ir (@nuclearenergyir) March 3, 2014
Toch lijken de eerste scheurtjes zich langzaam maar zeker te vormen. Zo lijken zowel de Iraniërs als de Amerikanen zich alvast in te dekken en manoeuvreerruimte te creëren voor het geval de gesprekken uiteindelijk op niets uitlopen. Ondanks dat hij er niet op tegen is “zullen de onderhandelingen nergens toe leiden“, aldus de Opperste Leider van Iran, Ali Khamenei (zie hier voor de gehele toespraak waarin hij die uitspraak deed). Ook de Amerikanen proberen verwachtingen te dempen door te stellen dat de kans op het falen van de onderhandelingen net zo groot is als het slagen ervan.
Die kans lijkt met recente ontwikkelingen nog kleiner geworden. Waar Iran’s ballistische rakettenprogramma namelijk geen onderdeel uitmaakt van de interim-deal – de Iraniërs kunnen dus blijven werken aan het perfectioneren van hun arsenaal – sturen de Amerikanen er nu op aan dat dit wel dient te gebeuren in het uiteindelijke akkoord. Dat is Iran nogal in het verkeerde keelgat geschoten. “The Islamic Republic of Iran’s ballistic missiles are among our red lines, and are non-negotiable”, aldus generaal Mohammad Ali Asudi van de Revolutionaire Garde. Ook Khamenei zelf heeft zich uitgesproken tegen het toevoegen van extra thema’s aan de onderhandelingen: “Everyone is now seeing the spokesmen of the US administration are bringing up human rights issues and Iran’s missile and defense capabilities.” Eén van zijn belangrijkste adviseurs, Ali Akbar Velayati, stelde onlangs in een interview dat Iran de ballistische raketten nodig heeft als defensief middel om vijanden af te schrikken. Volgens de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken is er dan ook geen enkele sprake van dat het onderwerp op de agenda staat: “Nothing except Iran’s nuclear activities will be discussed in the talks with the P5+1, and we have agreed on it”, aldus Mohammad Javad Zarif.
Is daarmee de kous af? Niet bepaald, want ondanks de stevige retoriek uit Teheran blijft onduidelijkheid bestaan. De Amerikanen stellen namelijk dat het onderwerp wel degelijk onderdeel is van het Joint Plan of Action dat als richtlijn geldt voor verdere onderhandelingen en dat de Iraniërs zelf hebben ondertekend. In dat plan staat dat tussen de interim-deal en het uiteindelijke akkoord bepaalde stappen moeten worden gezet, waaronder het adresseren van vier VN-Veiligheidsraad resoluties. Eén daarvan is resolutie 1929 uit 2010. In paragraaf 9 van die resolutie staat geschreven:
“[…] that Iran shall not undertake any activity related to ballistic missiles capable of delivering nuclear weapons, including launches using ballistic missile technology, and that States shall take all necessary measures to prevent the transfer of technology or technical assistance to Iran related to such activities.”
Dit betekent dat het thema hoe dan ook op tafel ligt en aan bod zal moeten komen tijdens de onderhandelingen. Als beide partijen een pragmatische aanpak kiezen zijn er oplossingen te bedenken. De resolutie laat namelijk wel ruimte voor ballistische raketten die geen nucleaire lading kunnen dragen. Zo zouden de partijen kunnen afspreken dat Iran geen intercontinentale ballistische raketten in zijn arsenaal mag hebben – die het nu ook nog niet heeft. De vraag is alleen of Teheran bereid is zich bij een dergelijke eis neer te leggen, laat staan bij een eis die het hebben van ballistische raketten volledig uitsluit – bijvoorbeeld omdat Israël of Arabische bondgenoten van de VS dat eisen. Het onderwerp lijkt te politiek beladen voor pragmatisme en de signalen die momenteel uit Washington en Teheran komen tonen aan dat een duurzaam akkoord nog altijd niet zomaar bereikt is. Onderhandelingen tussen de landen zijn wel eens om minder stukgelopen en bovendien is men tot nu toe altijd ‘vindingrijk’ genoeg geweest om op de één of andere wijze roet in het eten te gooien. Wordt vervolgd.
Dit artikel verscheen eerder op Stukje Duiding
