Hoewel technisch gezien de protesten in Tunesië al eind 2010 ontvlamden, was 2011 het jaar waarin de nieuwe media haar rol op het toneel van de wereldpolitiek permanent opeiste. Van de Arabische Lente tot Occupy Wallstreet, niet alleen de gebeurtenissen waren revolutionair, maar ook de verslaggeving ervan. Generatie Y juichte, want na jarenlang gebrek aan politieke betrokkenheid verweten te worden, waren wij het die dankzij livestreams, citizen journalism en social media de oudere generatie en media aftroefden. Na de laatste golf van Westerse, jonge betrokkenheid bij onder andere Syrië en Oekraïne, lijken een paar ernstige kanttekeningen toch op zijn plek.
“Brevity is the soul of wit” was het devies van Shakespeare, en tevens het eerste gebod van berichtgeving over social media. Het feit dat je je niet langer door ellenlange krantenartikelen of journaaluitzendingen heen hoefde te worstelen, maar in plaats daarvan met hoge frequentie hapklare blokken informatie kon lezen en delen, leek in eerste instantie het grote voordeel van de nieuwe verslaggeving. Nu ben ik als fervent aanhanger van lange lappen teksten niet geheel objectief, maar ik durf voorzichtig te beweren dat 140 tekens misschien wel eens geen recht zouden kunnen doen aan de complexiteit van geopolitiek. Natuurlijk spreken foto’s van volle pleinen boekdelen, maar concepten als de no-fly zone boven Libië waren noch in beeld, noch in een regel en tekst goed uit te leggen. Het feit dat dit vliegverbod het land wel openlegde voor de latere NAVO-bombardementen, maakt dat tot een behoorlijk gemis.
Onvolledigheid door de aard van social media is één ding, maar als we kijken naar Syrië begint de opzettelijke eenzijdigheid daadwerkelijk de kop op te steken. Het aloude principe van hoor- en wederhoor kent geen plaats in de nieuwe media, omdat snelheid van berichtgeving de grootste voorsprong op de traditionele journalistiek geeft. De setting waarin 21-eeuwe revoluties in moeten passen om effectief viral te kunnen gaan is simplistisch van aard: een tirannieke dictator, een breedgedragen volksprotest en een zuiver doel van vrijheid en democratie. Dat nuance moet wijken voor het gemak van vlag-twibbons is al een kwalijke zaak, maar het idee dat de ware tirannie wel eens haar wortels in de zijde van het volksprotest zou kunnen hebben, valt volledig buiten het nieuwe paradigma.
Terwijl Turkije, Saoedi-Arabië en Qatar de rebellen bewapenden en de NAVO trainingen in communicatie en inlichtingenwerk verzorgde, riep Assad een nationaal referendum uit over de grondwet. Toch waren het de rebellen die de regen van jonge Westerse steunbetuigingen in ontvangst mochten nemen, al is tot op de dag van vandaag nooit door de VN of een andere onafhankelijke commissie aangetoond welke zijde daadwerkelijk de chemische wapens heeft gebruikt in Damascus.
De bandwagon van snel getrokken conclusies lijkt door te razen naar Oekraïne, nu de handen massaal op elkaar gaan voor de moedige strijders tegen het Russisch Gevaar. Toegegeven, die valkuil is niet voorbehouden aan de nieuwe media: het lijkt meer een sprong in het gat waar de vorige generatie zich tijdens de Koude Oorlog al had ingegraven. Toch lijkt de pro-Westerse propaganda effectiever dan deze ooit in de vorige eeuw had kunnen zijn, omdat de jonge generatie er niet alleen met beide benen intrapt, maar ook vol enthousiasme vrijwillig zijn of haar leeftijdsgenoten mee vergiftigt. Kijk eens, lijken we te zeggen, hoeveel beter wij op de hoogte zijn dan de kranten. Al wordt er met geen woord gerept over de minstens zo volle pleinen in het Russisch-sprekende deel, het verbieden van oppositiepartijen tegen de nieuwe ‘regering’ en de eerste aanvallen op Joodse gebedshuizen sinds het bestaan van Oekraïne. Dat zou nuance betekenen, en een dergelijk conservatief gebruik uit oudere tijden zou de jubelsfeer van generatie Y alleen maar verzieken. De nieuwe media draait om snelheid, aan een half woord genoeg hebben en zelfingenomen genieten als NOS en de Volkskrant 24 uur later ‘brekend nieuws’ presenteren dat je niet alleen al wist, maar ook je digitale contacten al van op de hoogte hebt gesteld.
Ja, de vooruitgang biedt kansen. Als nooit tevoren is internationale betrokkenheid een optie, en het is meer dan bewonderenswaardig hoe jongeren deze mogelijkheid met beide handen aanpakken. Maar er zijn lessen te leren van de oude media, hoe hard we ons er ook tegen willen afzetten: neem de tijd, zet eens een stap terug en accepteer dat een volledige indruk van de situatie van meer afhangt dan hoe snel je op de hoogte bent.
