Op de tafel van Kees van der Staaij, de voorman van de SGP, ligt een explosief wetsvoorstel. Het idee staat op een A-viertje uitgelegd en wordt ons overhandigd door een fractiemedewerker. ’Kijk jongens, dit is misschien iets.’ Strekking: de Kamer mag pas bevoegdheden aan Brussel overdragen bij een tweederde meerderheid. Het voorstel, dat ooit in 2002 door LPF-fractievoorzitter Mat Herben werd ingediend, ligt opnieuw ter parlementaire goedkeuring. De Staatkundig Gereformeerde Partij neemt een punt over van de politieke opstandelingen die alweer uit het parlement zijn verdwenen.

U blaast lekker mee in Den Haag met verschillende winden?

Lacht dunnetjes: “Mat Herben is met het voorstel gekomen, wij zijn er verder mee gegaan. Herben had een vooruitziende blik. Hij zei: Stel dat de LPF niet meer in de politiek zit, kunnen jullie er dan mee door? Dat heb ik hem toen plechtig beloofd. We vinden dat je een twee-derde meerderheid nodig hebt voor het afstaan van bevoegdheden aan Europa. Wij willen onze initiatiefwet binnenkort in stemming brengen, ergens in de komende tijd. In aanloop naar de Europese verkiezingen zal dit meer gaan leven. Laat de andere partijen nu maar kleur bekennen.”

Dit twee-derde idee stond al eerder uitgelegd in… het Katholiek Nieuwsblad. Drijft de SGP niet heel ver af van zijn protestante waarden? Dominee Kersten zou zich omdraaien in zijn graf. Katholieken!

Weer lachje: “Als protestant (kijkt Koster aan) ben jij natuurlijk ook heel Bijbelvast. En daar staat in: zaait aan alle wateren. In andere media is er ook aandacht voor dit voorstel. Dit is typisch een punt waarbij we breed weerklank merken, en uiteindelijk gaat het ons er natuurlijk wel om iedereen ervan te overtuigen dat een goed voorstel is. Dan zijn we niet eenkennig in wie we dan onze producten aanbieden.”

“Wij zouden wel gek zijn als we die ruimte niet benutten.”

De SGP is wel echt een speler geworden hè? Is dat leuk?

“Nou, wij doen natuurlijk al lang mee in het parlement, en dan heb je periodes waarin je te maken hebt met grote meerderheden van het kabinet waarin het heel lastig is om dingen voor elkaar te krijgen als kleine partij. Het is nu zo dat er het afgelopen jaar niet een meerderheidskabinet zit – althans geredeneerd vanuit twee kamers – dat vrij eenvoudig het regeerakkoord in wetten om kan zetten. Die politieke werkelijkheid geeft meer kansen voor kleinere partijen als de onze, die zich constructief opstellen. Wij zouden wel gek zijn als we die ruimte niet benutten.”

De SGP zit bij Europa van Vrijheid en Democratie, 31 zetels. Wat kan de partij doen in Europa?

“Inderdaad, je hebt niet de macht van het getal achter je staan, dus je zal het ook van de kracht van je argumenten moeten hebben. En van de inzet die je pleegt. Voorbeeld: Bas Belder, onze Europarlementariër, vervult een belangrijke rol in het Europees Parlement als voorman van de Israël-delegatie, maar hij zet zich ook in voor de visserij. Daar hebben we heel veel aan. En op het terrein van geloofsvervolging bijvoorbeeld, om daar de aandacht voor te vragen en Europa actief te laten zijn in de bestrijding ervan.”

Die club is wel versplinterd. We hebben even naar de loyaliteitscijfers gekeken: Belder stemt slechts 65 procent keer mee met de fractie. Er zitten ook liberalistische types daar. Hoe is het om in zo’n clubje te zitten?

“Dat zou je eigenlijk aan Belder zelf moeten vragen, hè? Het is overigens vooral een technische  samenwerking om parlementaire rechten uit te kunnen oefenen, geen inhoudelijke overeenstemming. Je weet dat je in het EP altijd te maken hebt met groeperingen waar een flinke mate van diversiteit in zit, en ik weet dat het ook voor Belder heel belangrijk is om onafhankelijk zijn weg te kunnen gaan, zodat je wel voor je eigen punten kan staan. En daarbij streven we er altijd naar om na de verkiezingen in een fractie terecht te komen waar we ons nog beter thuis bij voelen, binnen de mogelijkheden die er zijn.”

Wordt daar naar gekeken? Naar andere fracties?

’Dat is per periode een nieuwe afweging. Na de verkiezingen zal worden gekeken: wat past bij ons?’

Zouden jullie ook bij eurosceptische types als Wilders in de fractie kunnen plaatsnemen? Of is dat uitgesloten?

“De hele fractievorming is echt iets waar de Europarlementariërs zelf over gaan en waar ik me niet in het openbaar over uitlaat. Ik weet dat zij zich ook oriënteren. Maar het is niet zo dat ons daar nu mee bemoeien.”

De euro moest er niet komen, dat was een uitzonderlijk standpunt van de SGP in die tijd. Hoe vaak denkt u: we hebben gelijk gehad?

“Ik heb destijds heel sterk gemerkt dat ons afwijkende standpunt van de hoofdstroom – die duidelijk richting de Verenigde Staten van Europa ging – op kritiek stuitte: wij waren degenen die daar toch ver in achterliepen. Opvallend is nu dat onze kritische insteek meer mainstream is geworden. Op dit punt is echt een omslag in het denken gekomen. Nog niet zo heel lang geleden kwam dat ook duidelijk naar voren gekomen in de Kamer, toen ik – en dat is een vrij uniek moment, ik kan me daar geen tweede van herinneren – een motie heb ingediend om een motie uit de jaren tachtig te herroepen.”

Wat was dat voor motie?

“De motie die ik ongedaan wilde maken zei: bij twijfel of de Europese ontwikkelingen zich verdragen met de grondwet, moet je de voorrang geven aan Europese integratie. De Europese integratie kreeg dus voorrang op de Nederlandse grondwet. Dat is een verregaande motie, waarvan je je nu niet voor kan stellen dat ie in ons parlement zou worden aangenomen.

Maar in de jaren tachtig kreeg deze motie de steun van CDA, VVD en PvdA. Wij vonden het toen al heel vreemd om op voorhand te zeggen dat je politiek zó op Europese eenwording focust, dat we onze eigen grondwet dan maar moeten relativeren. Dus wilden we die motie nu herroepen. Dat is gelukt.”

Stel dat Nederland het Zwitserland aan de Noordzee was geworden, met nog altijd de gulden in plaats van de euro. Hoe had dat eruit gezien?

“Nou ja, dan had je in ieder geval minder doorwerking gehad van de financiële en economische problemen die binnen de eurozone in andere landen zijn ontstaan. En dan had je minder druk om een heel vergaand beleid met elkaar af te stemmen. Dus meer beleidsvrijheid en minder risico’s.”

“Europa moet zijn grenzen kennen. Het hoogst nodige moet gebeuren en verder moeten we de eigen soevereiniteit zo veel mogelijk handhaven. Geen superstaat.”

Heeft u nooit gedacht; dat gezamenlijke muntje is toch wel handig?

“O, dat het handig is voor het betalingsverkeer staat buiten kijf. Maar er zijn genoeg mensen geweest die hebben gezegd: al die problemen van de euro, die zijn toch helemaal niet uitgekomen? Nou, dan dacht ik terug aan onze woordvoerder die destijds zei: kan een gemeenschappelijke munt op lange termijn wel werken, als je economieën hebt die uiteindelijk nog zo ver uit elkaar liggen?”

Dat werd als conservatief beschouwd.

“Dat is de ellende bij dit soort onderwerpen: alles wat richting meer integratie gaat wordt beschouwd als vooruitgang en alles wat meer accent legt op behoud van nationale bevoegdheden als iets van vervlogen tijden.”

Is dat nog steeds zo?

“Die tijdgeest is soms nog erg krachtig, maar je merkt dat er nu toch heel anders over wordt gedacht.”

In hoeverre ziet u zichzelf als modern dan?

“Ik vind Europa als een mooi voorbeeld van een opvatting die twintig jaar geleden als zeer ouderwets werd gezien, maar met de wijsheid van nu toen al progressief was. Dat geeft aan hoe relatief die etiketten ook weer zijn.”

Samenwerking in Europa is voor sommige thema’s nodig, maar gaat de SGP zich neerzetten als duidelijk anti-Europees?

“Nou, in ieder geval zeker als een partij die zegt: Europa moet zijn grenzen kennen. Het hoogst nodige moet gebeuren en verder moeten we de eigen soevereiniteit zo veel mogelijk handhaven. Geen superstaat.”

En geen Turkije.

“Dat is ook een duidelijk voorbeeld waar we altijd een heldere keuze hebben gemaakt: wij zijn tegen de toetreding van Turkije tot de EU. Dat vonden we, dat vinden we en dat zullen we blijven vinden.”

Want?

“Het is een land dat voor het grootste deel geografisch niet tot Europa behoort en ook een heel andere – door de Islam gestempelde – cultuur heeft. Daarmee zeggen we: niet een land dat bij de EU hoort, maar wel een land om goede betrekkingen mee te onderhouden, ook economische betrekkingen. Maar daar is niet maar één model voor, dat van de EU. Je hebt ook andere vormen van partnerschappen die je kan sluiten.”

Dan de gemeenteraadsverkiezingen. In de gemeenteraad in Vlissingen is sprake van een revolutionair moment, een historische doorbraak.

’Klopt, de SGP doet daar voor het eerst mee. Je hebt nu geen SGP in de raad vertegenwoordigd en als het goed is komt daar nu wel een SGP.’

U weet waar we op doelen.

Lacht: ’Ik heb geen idee.’

Er staan daar drie dames op de lijst, dat is revolutionair in de partijgeschiedenis.

’Het klopt dat dat inderdaad nieuw is en dat het aansluit op de mogelijkheden die daarvoor geschapen zijn.’

U schetst het heel formeel. Dat is toch nogal wat, ook meteen een vrouwelijke lijsttrekker?

‘Ik herken dat het een opvallende ontwikkeling is, maar we hebben pas een lijsttrekkersbijeenkomst gehad en we hebben gezegd: wij willen het vooral over het programma hebben waar we voor staan, dat is de wens van onze vrouwelijke lijsttrekker aldaar.’

We hebben het over progressief en modern. Het is toch een geweldige ontwikkeling, of ziet u dat niet zo? Hoe beoordeelt u deze tendens als leider van de SGP?

“Wat ik erover te zeggen heb, heb ik eigenlijk gezegd. En het is ook een onderwerp dat binnen de SGP gevoelig ligt, ook dat is duidelijk.”

U bent de leider van deze partij, daar moet toch iets van gevonden worden?

“Zeker, nou wat er van gevonden wordt is dat wij onze regels vorig jaar hebben aangepast, waardoor dit tot de mogelijkheden behoort.” Herstelt zich: “Of anders gezegd: we moeten erkennen dat dit op grond van een rechterlijke uitspraak tot de mogelijkheden behoort.”

Want de Hoge Raad heeft dit bepaald.

“Het was inderdaad een uitvloeisel dat die mogelijkheid geboden moet worden op grond van de rechterlijke uitspraken. Dat is erkend, en daarmee is het de lokale vrijheid om dat zo te doen. Ik ga daar verder niet allerlei kwalificaties aan verbinden.”

Waarom niet? Is er een strijd gaande binnen de partij hierover? Esther Grisnich, studente, heeft het geprobeerd bij de SGP in de Haarlemmermeer. Zij schetst dat er toch een strijd gaande is.

“Ik vind het verder een partij-interne kwestie hoe we daar mee omgaan. Het belangrijkste is – dat was ook het punt waar de discussie over was – je moet die mogelijkheden wel bieden. En we erkennen dat die mogelijkheden er zijn.”

’We erkennen’. Het klinkt als: we doen het liever niet.

“Ik ga er niet allerlei kwalificaties aan verbinden.”

Kunnen we het dan op z’n minst uniek noemen? 

“Waar ik het meest naar uitzie is dat we daar een enorme zetelwinst kunnen behalen.”

We hebben zitten rekenen; de stemmers voor de gemeenteraad zijn goud waard voor de SGP. Staphorst heeft bijvoorbeeld één van de hoogste opkomsten van het land.

“De trouw is groot in onze achterban, dat is waar. Maar ook wij moeten ons wel degelijk sterk maken voor de zaak dat mensen daadwerkelijk hun stem uitbrengen. Het is geen vanzelfsprekendheid dat iedereen uit de SGP-achterban automatisch wel gaat stemmen. Je moet er werk van maken, om het nut en onze waarde aan te tonen. Ook bij de jongere garde.”

Je kunt wel goed zakendoen met een trouwe achterban.

“Maar ze zijn ook echt actief plaatselijk, gigantisch wat ze allemaal doen en hoe zij zich inzetten, heel leuk om te zien.”

Dan zie je als partij dus uit naar de gemeenteraadsverkiezingen.

“Het is niet zo dat de SGP het dankzij de lage opkomst goed doet. Als je het aan absolute stemmen ziet boeken we in veel plaatsen een mooie stemmenwinst. Ik heb liever dat je een goede uitslag haalt, omdat er veel steun voor is je lijst,  dan dat er een lage opkomst is en we relatief goed scoren. Ik zou het armoe troef vinden als je het zou moeten hebben van het feit dat er zo’n lage opkomst is.”

Is de lage opkomst de verantwoordelijkheid van politieke partijen? Uw verantwoordelijkheid onder andere?

“Ja, je moet met elkaar duidelijk maken dat het belangrijk is om te gaan stemmen, en dat het ook echt de moeite waard is om te gaan stemmen.”

Gaat u zich op gemeentelijk niveau nog hard maken voor de weigerambtenaar?

“De Tweede Kamer heeft hierover een wet aangenomen. De SGP stemde uiteraard tegen, maar de Tweede Kamer heeft gezegd: daar is geen ruimte meer voor. Wij zullen in ieder geval alles doen om nog wat te kunnen betekenen voor de vrijheid van ambtenaren. Maar de mogelijkheden om daar lokaal nog wat aan te doen zijn minimaal.”

Waar gaat de SGP zich in de gemeente voor inzetten?

“Bijvoorbeeld de ruimte voor ondernemerschap. Een overheid die ondernemers niet opzadelt met allerlei regels, maar juist een steuntje in de rug wil geven.”

Dat is dan wel in strijd met de koopzondag die u wil terugdringen.

“Dat is maar de vraag; juist heel veel kleinere ondernemers zeggen: help alsjeblieft om druk op te bouwen tegen het grote winkelbedrijf, die allemaal wél op zondag open kunnen zijn. Voor kleine ondernemers kan dat uitermate vervelend zijn, dat horen we vaak. Ook buiten de SGP-achterban.”

Vervolgt: “Maar de SGP zet zich ook in voor gezonde overheidsfinanciën, een beetje zuinig omgaan met het belastinggeld. En we tonen ook ons sociaal gezicht; landelijk heeft de SGP zich sterk gemaakt voor extra geld voor mantelzorgers. Belangrijk is dat gemeenten het geld daar ook echt aan besteden, want de ondersteuning van mantelzorgers zal wel lokaal moeten gebeuren. En jeugdzorg, zorg voor mensen met een verstandelijke beperking die ook aansluit bij hun identiteit en wensen.”

Als je dit hoort is dit Gefundenes Fressen voor mensen die misschien niet helemaal de orthodox-christelijke waarden zijn toegedaan. Is de SGP bezig met uitbreiding naar andere kiezerscontigenten?

’Het klopt dat mensen die niet duidelijk een protestants-christelijke identiteit hebben, of mensen die niet tot de natuurlijke achterban van de SGP behoren, zich wel aangesproken voelen door een aantal standpunten van de SGP. Mensen die zeggen: ik stem SGP omdat die partij tenminste ergens voor staat. Dat kom je ook lokaal tegen, bijvoorbeeld in een gemeente als Goeree-Overflakkee, waar de SGP heel groot is. Dat mensen zeggen: de SGP is niet op alle punten mijn partij, maar ze krijgen wel mijn stem omdat je bij de SGP weet wat je aan ze hebt.” 

…om dan maar te beginnen met de voorstellen die u zojuist genoemd heeft.

“Exact.”