Edith Mastenbroek vond Marcouch heel bijzonder, dat mag duidelijk zijn, maar ze vond dat hij ook ‘iets tragisch’ had. ‘Ondanks zijn persoonlijke charme is hij eigenlijk een echte Einzelgänger.’ Dat zag Mastenbroek al toen Marcouch nog woordvoerder was van de Ummao (Unie van Marokkaanse Moskeeën in Amsterdam en Omstreken).
‘Daar zat plotseling een Marokkaan, een Nederlander, een moslim, die in die positie was gemanoeuvreerd, omdat hij de taal sprak van de bestuurders en de elite. Ik wil niet oneerbiedig zijn, maar zijn achterban toen bij de Ummao, de mannen met baarden en djellaba’s die heel gebrekkig Nederlands spraken konden dat gewoon niet. Die achterban zag wel dat Marcouch niet één van hen was, maar ze konden hem goed gebruiken en dachten: “Wij schoppen jou naar voren.” Maar dan sta je er eigenlijk toch ook weer alleen voor.’
‘Cohen is iemand die altijd van alle problemen wegkijkt. Heeft iemand Cohen ooit horen debatteren over de onderwerpen waar Marcouch het over had en heeft?’
Toen Marcouch naar Slotervaart kwam zag Mastenbroek weer hetzelfde gebeuren, maar dan met de Hollanders. ‘Hij werd toen als Marokkaan naar voren geschoven, maar daar kreeg hij te maken met een heel erg in Amsterdam gewortelde, oer-Nederlandse blanke bestuurderspartij die hem bepaald niet omarmde. Ook daar moest hij zijn plek bevechten. Marcouch zit altijd in een spagaat. Hij gedijt daar goed bij. Hij kan dat aan, maar hij is daardoor wel altijd eenzaam, want hij is nooit één van ons. Hij moet steeds weer een andere rol spelen die de buitenwacht hem probeert op te leggen, maar Marcouch gaat toch gewoon altijd zijn eigen gang. Hij heeft een hele sterke eigen visie. Marcouch was en is zich volstrekt autonoom aan het ontwikkelen. In Slotervaart kreeg hij bovendien een stoomcursus politiek in die bestuurspraktijk.’
Mastenbroek zag in Marcouch aan de ene kant een hele moderne bestuurder die heel goed wist hoe hij bijvoorbeeld via de media belangrijke onderwerpen op de agenda kon krijgen en zich aan de andere kant heel ouderwets gedroeg als een ‘soort dorpsoudste’.
‘Hij belt zelf bij de burgers aan en gaat praten, bemiddelen en op een heel directe concrete manier een probleem oplossen. Dat is kenmerkend voor zijn persoonlijkheid. Dat is het grote voordeel van iemand die de grote problemen concreet benoemt, in plaats van alles voortdurend met de mantel der liefde te bedekken. Ik vond het uniek dat hij bijvoorbeeld als enige ging praten met de ouders van Bilal B., die twee agenten probeerde te vermoorden in het politiebureau. Hij had geen enkele schroom had om dat te doen. Hij vond dat hij die ouders moest steunen, omdat het voor hen ook een drama was. Hij doet dat ook, omdat hij wil weten wat er aan de hand is, wat er speelt. Maar je moet dat maar durven op zo’n moment. Dat vind ik geweldig aan Ahmed. Elke PvdA-oetlul denkt op zo’n explosief moment: “Nou nu maar even niet doen want misschien valt iedereen wel over mij heen en loopt mijn carrière wel gevaar.”‘
Nu Marcouch in de Tweede Kamer zit krijgt hij met een heel ander spel en een heel andere rol te maken, was Mastenbroeks verwachting toen.
‘Daar moet je je als team player gedragen en er heerst een heel sterke elleboogcultuur in de PvdA. Een deel van die fractie ziet hem natuurlijk helemaal niet zitten. Als je een sterke persoonlijkheid bent, zoals Marcouch, dan voelen veel partijgenoten dat als een bedreiging. Ze denken: “Hij komt net kijken. Ik loop al jaren in Den Haag rond. Denk maar niet dat je mijn plekje krijgt of mijn woordvoerderschap.”‘
Toenmalig oppositiedeelraadslid en kritische Marcouch-volger Gerard Molewijk (Zie hoofdstuk 4) vond dat Marcouch eigenlijk helemaal niet in de PvdA thuis hoorde, zeker niet bij de hoofdstroming die toen nog door Job Cohen werd vertegenwoordigd.
‘Cohen is iemand die altijd van alle problemen wegkijkt. Heeft iemand Cohen ooit horen debatteren over de onderwerpen waar Marcouch het over had en heeft? Cohen gaat het debat en het oplossen van problemen altijd uit de weg als dat maar enigszins kan. Marcouch nooit. Marcouch is veel meer verwant aan iemand als Bolkestein, ook al is Bolkestein eigen VVD voor een groot deel natuurlijk ook een borrelpartij die niet van lastige discussies houdt. Bolkestein stelde veel meer moeilijke onderwerpen aan de orde dan in de VVD gebruikelijk was. Marcouch doet dat ook en lijkt in die zin veel op hem, ook inhoudelijk. Marcouch heeft zich ook wel eens positief uitgelaten over Marco Pastors en hij had ook geen moeite met Pim Fortuyn.’
‘Ofwel de islam is wat de verschillende groepen moslims ermee doen in de praktijk ofwel de islam is een onveranderlijk leerstelsel dat geheel los staat van de daden en interpretaties van moslims. Veel moslims doen alsof het laatste het geval is’
Marcouch heeft zich altijd verzet tegen het gezeur over de toon van het islamdebat, constateerde Molewijk.
‘Ik ben het daarmee eens. Je moet in een democratie tegen een stootje kunnen. Er zijn twee opvattingen mogelijk over de islam. Ofwel de islam is wat de verschillende groepen moslims ermee doen in de praktijk ofwel de islam is een onveranderlijk leerstelsel dat geheel los staat van de daden en interpretaties van moslims. Veel moslims doen alsof het laatste het geval is, maar volgens Marcouch is het eerste het geval. Marcouch vindt dat elke moslim de islam op zijn eigen manier mag interpreteren, binnen de grenzen van de wet. Hij is ook bereid om voortdurend over dit soort moeilijke zaken te debatteren. Daarnaast is hij totaal niet politiek correct. Dat waardeer ik in hem. Marcouch moet daar niets van hebben. Ook in dat opzicht is hij een anomalie binnen de PvdA.’
September 2010 debatteerde Marcouch met Marco Pastors van Leefbaar Rotterdam tijdens een groot congres van de Nederlandse advocatuur in Rotterdam (Zie hoofdstuk 21: Het Marokkaans Blok) en ik zag twee politici die in veel opzichten geestverwanten waren.
Maar zag hij die overeenkomst zelf ook?
‘De opvattingen van Pastors over de islam zijn niet de mijne. Dat mag duidelijk zijn,’ zei Marcouch.
‘Hij draagt geen oplossingen aan. Dat is ook het grote gebrek van Wilders. Problemen signaleren is prima, maar wat gaan we er aan doen Geert? Omdat Wilders geen oplossingen biedt kan ik vervolgens alleen maar concluderen dat je het probleem dan eigenlijk ook niet serieus neemt.’
Maar als het ging om de aanpak van de verloederde wijken in Rotterdam kon Marcouch niet anders dan heel veel waardering voor Marco Pastors en Leefbaar Rotterdam hebben.
‘Wat Leefbaar Rotterdam daar gedaan heeft en doet kun je wat mij betreft als heel sociaaldemocratisch typeren. Pastors zegt net als ik: “We moeten eisen stellen aan de immigranten. We moeten zorgen dat ze aan het werk gaan en als dat niet kan moeten ze zich als vrijwilliger inzetten voor de Nederlandse samenleving. We moeten de probleemgevallen spreiden en we moeten strakke normen stellen en voor migranten geen anderen normen hanteren dan voor Nederlanders.”‘
‘De overgrote meerderheid van de PvdA-leden heeft geen visie of een zeer politiek correcte visie op de migratieproblemen’
‘Pastors en ik kennen die werkelijkheid waar de grote meerderheid van de Nederlandse politici en bestuurders helemaal geen kaas van gegeten heeft. Dat zij die werkelijkheid niet kennen vind ik eigenlijk niet te verteren. Ze horen dat te weten. Dat hoort bij hun vak, bij hun taak. Dat is het punt dat ik probeer te maken tegenover bijvoorbeeld Lodewijk Asscher en anderen uit de PvdA-top. Ik ken die werkelijkheid omdat ik de buurten inga en met iedereen praat. Ik kom op die verjaardagsfeestjes waar zij nooit komen. Dat is mijn kracht. Dat moet je serieus nemen en samen komen we er vervolgens wel uit.’
Ook structureel PvdA-dwarsligger en Nederlandse moslim Jan Mahmoud Beerenhout (Zie hoofdstuk 20: De blanke vlucht), zag die overeenkomsten tussen Marcouch en Pastors. ‘Toen Leefbaar Rotterdam opkwam heb ik wel dertig e-mails naar de Rotterdamse PvdA-afdeling gestuurd met deze boodschap: “Luister nou eens naar Marco Pastors want hij vertegenwoordigt onze kiezers oneindig veel beter dan onze eigen partij.”‘
‘Alle types binnen de PvdA die zich met dat multicultigebeuren bezig houden behandelen Marokkanen en andere allochtonen trouwens zo neerbuigend dat ik elke keer huiduitslag krijg’
‘Ik probeer iets met liefde en warmte te formuleren over mijn PvdA omdat ik al zo lang lid ben, maar ik heb daar erg veel moeite mee. Ook als ik heel lang en grondig zoek zie ik bijna geen enkel lichtpuntje. Ik put mijn hoop uit een kleine minderheid binnen die partij, waar Marcouch bij hoort. Ik moet heel ver in de tijd terug gaan om iemand te vinden die op Marcouch lijkt en dat is Jan Schaefer, die ik goed kende en waar ik jarenlang mee samenwerkte. Marcouch lijkt in veel opzichten op Jan Schaefer, maar is veel beter ontwikkeld dan hem.’
In tegenstelling tot Marcouch, heeft de overgrote meerderheid van de PvdA-leden geen visie of een zeer politiek correcte visie op de migratieproblemen, stelde Beerenhout.
‘Beiden zijn verlammend voor de oplossing van het drama. Alle types binnen de PvdA die zich met dat multicultigebeuren bezig houden behandelen Marokkanen en andere allochtonen trouwens zo neerbuigend dat ik elke keer huiduitslag kreeg, als ik naar zo’n partijbijeenkomst ging. Je moet echt van beton zoijn hoor om tegen die partijdiscipline binnen de PvdA in te gaan. Daar heb je fysieke moed voor nodig. Daarom alleen al moet je bewondering voor Marcouch hebben.’
Jan Mahmoud Beerenhout vond ook dat Marcouch liet zien, ‘dat als een allochtoon niet slaagt in Nederland, dat meestal niets of weinig te maken heeft met discriminatie, maar voor negentig procent te wijten is aan de barrières die je zelf opwerpt en je eigen lamlendigheid.’
‘Hij laat aan die groep allochtonen die niet vooruit te branden is, zien wat je allemaal moet doen om te slagen in deze ingewikkelde Nederlandse samenleving. Marcouch is het voorbeeld van een immigrantenzoon die weet wat het gevolg is van het feit dat je hier woont. Marcouch heeft onverkort voor Nederland gekozen, zonder dat hij op zijn eigen achtergrond pist. Verre van dat. Hij heeft bedacht dat je dus moet kiezen voor andere normen en waarden, andere omgangsvormen, dan die van de cultuur waar je uit voortkomt. Als je als immigrant uit die minderheidspositie wilt komen moet je je zo snel mogelijk aansluiten bij de meerderheidspositie. Zo simpel is het. Op het moment dat je dat doet wordt natuurlijk de band met je eigen groep die nog niet zo ver is minder sterk. Soms ontstaat er zelfs een breuk. Veel immigrantengroepen blijven die band met dat herkomstland koesteren en zelfs mooier maken dan hij is. Marcouch doet dat absoluut niet.´
Lees alle hoofdstukken van ‘Ahmed Marcouch, een politieke biografie’.
