Is het voor burgers mogelijk om invloed uit te oefenen op Europees beleid? We moeten ons dat serieus afvragen. Onlangs deed zich een mooie mogelijkheid voor om deze vraag aan de hand van een praktijkvoorbeeld te beantwoorden. Franse vakbonden hadden een demonstratie georganiseerd tegen de nieuwe regels op het terrein van spoorvervoer. Honderden vakbondsleden waren naar het Europees Parlement in Straatsburg gekomen.
Als een burger in Den Haag ontevreden is over het beleid, is het zo simpel. Vaak zijn er maatschappelijke organisaties die demonstraties of andere acties organiseren. Deze hebben een eenduidig karakter. Er zijn spandoeken, petities en luide kreten, allemaal in het Nederlands en dus voor iedereen te begrijpen. Als een politicus met de demonstratie wordt geconfronteerd, is het volstrekt helder waar de demonstranten voor staan en wat ze willen. Hoe gaat dat in Europa?
Bij de ingang van het Europees Parlement staan dranghekken opgesteld en staan tientallen politiemensen. Het is duidelijk dat de demonstranten op afstand moeten blijven. Ze hebben wat tenten neergezet waar bier wordt uitgedeeld. Ook hebben ze vlaggen en spandoeken bij zich. Sommige plakkaten zijn aan de dranghekken vastgemaakt. De grote meerderheid van de demonstranten is Frans. Helaas: veel Europarlementariërs spreken niet of nauwelijks Frans.
Zo is al direct onduidelijk wat de demonstranten precies willen. Daarnaast lijkt het alsof men vooral Franse standpunten verwoordt en dus kunnen vakbondsleden uit andere landen er weleens heel anders over denken. Sommige demonstranten hebben rekening gehouden met deze beperkingen en hebben Engelse borden meegenomen, maar dat zijn uitzonderingen. Ook blijken er enkele Duitsers en Belgen aanwezig, maar zonder spandoeken dus voor de publieke meertaligheid is hun aanwezigheid niet van belang. Hoewel de demonstraten uit drie lidstaten komen, lijkt het protest geheel Frans.
Ik maak foto’s en wordt direct door iemand aangesproken. In Den Haag zouden journalisten zeker kijken of de demonstratie nieuwswaardig is, maar in Straatsburg ontbreken journalisten geheel. Ik vraag waar ze voor demonstreren maar kom er niet goed achter. Het lijkt erop dat men het spoor niet wil privatiseren. Dat blijkt achteraf juist, al praatte het Europees Parlement over een breder aantal maatregelen. Welke maatregelen worden betwist blijft vaag, behalve dat privatisering niet goed is.
Er komt een Britse Europarlementariër aan. Hij vraagt wat de demonstranten willen. De Fransman kan het in zijn gebroken Engels nauwelijks duidelijk maken. Edward McMillan Scott zegt dat privatisering niet altijd goed is, zeker in Groot-Brittannië niet. De demonstrant brabbelt een zin waarin het woord ‘ridiculous’ voorkomt. Dit geeft McMillan Scott de mogelijkheid een riedel af te steken dat de vestiging van het Europees Parlement in Straatsburg – naast die in Brussel – belachelijk is. McMillan Scott is vice-voorzitter van de liberale ALDE, de voorvechters van de interne markt. Hij loopt snel weg.
De uitspraken van McMillan Scott over Straatsburg zijn belachelijk. Niet alleen ging de demonstratie niet over Straatsburg, de demonstranten kwamen juist uit landen uit de buurt. Waarom waren de Letten, Kroaten en Portugezen niet aanwezig? In de eerste plaats omdat Straatsburg te ver weg is. Wat zij van de spoormaatregelen vinden is onbekend. Hun afwezigheid duidt niet op steun of gebrek daaraan, maar slechts op fysieke afstand. Europarlementariërs kunnen dan ook simpelweg beweren dat de demonstranten van vandaag maar een minderheid vormen. Drie landen, toch?
Zelfs als het Europees Parlement naar burgers zou willen luisteren, zullen demonstraties nooit iets uithalen. Het Europees Parlement is simpelweg fysiek te ver weg en dus is de menigte nooit echt ‘Europees’. Er zijn taalproblemen waardoor de organisatie moeilijk is, aandacht trekken problematisch en discussie met Europarlementariërs ondoenlijk. In het Europees Parlement zijn wel tolken aanwezig, maar de demonstranten kunnen die niet betalen. Als dan de media-aandacht ook nog beperkt blijft tot deze blog, is het effect van de demonstratie op de publieke opinie eveneens nihil.
Het zal u niet verbazen: het Europees Parlement stemde die middag gewoon voor de maatregelen in de spoorsector.
Chris Aalberts is auteur van Kunnen burgers Europa van koers laten veranderen? Hij was onlangs op uitnodiging van de EVP in het Europees Parlement in Straatsburg.
