Lange tijd was ‘de ondernemer’ voor mij het ergste van het ergste. Voor wie opgroeit tussen anarchistisch arbeiders, verarmde feodalen, kunstenaars en zelfbenoemde intelligentsia, is de ondernemer óf een kapitalistische uitbuiter, óf een ordinaire middenstander – gehoorzaam likkend naar boven en trappend naar beneden. Iets wat je vooral niet moest willen zijn.
En nog steeds is er iets in mij dat het liefst de hele dag nutteloos naar Wagner luistert, liggend op een oude chaise longue, in een mottig tweedjasje, met de gordijnen dicht, tevreden mijmerend over de onstuitbare ondergang van 20 eeuwen Westerse beschaving.
Toch dank ik God op mijn blote knieën dat ik zo ongeveer 10 jaar geleden uitgekeken raakte op mijn oude droom van eeuwig student, journalist, politieke spindoctor, literair talent en professionele nietsnut. Mijn romantische ambities en dromen over de glamour van de cultureel-politieke sector, waren een voor een gesneefd in de doffe, slaapverwekkende praktijk van alledag.
Ik merkte dat ik niet meer koud of warm werd van de jacht op het schandaal. Een dag later was er weer het volgende schandaal. Niets veranderde. Het politieke ideaal na iedere verkiezing platgepolderd voor een plekje op het pluche. En dan al die meninkjes en maatschappelijke analyses. Een dag later werd de vis er in verpakt. De politiek, de vrije pers, de letteren – op de een of andere manier maakte het voor mij geen werkelijke connectie meer met de wereld die ik ooit wilde bestormen.
Misschien was ik gewoon een slechte journalist, niet cynisch genoeg voor de politiek, een luie hemelbestormer. Misschien was ik helemaal geen hemelbestormer. Een hemelbestormer voelde ik mij in ieder geval niet, die eerste jaren dat ik terechtkwam in het bedrijfsleven. Een volstrekt glamourloze baan op een saai kantoor.
Nou ja, saai? Het was een kantoor met allemaal jonge, slimme, grappige mensen die – net als ik – via half afgebroken of irrelevante studies (klassieke talen, filmacademie, geschiedenis) op een dood spoor waren beland in hun carrière. Er waren drugs, er was drank, ook tussen de middag,.. En iedereen deed eigenlijk wat anders.
Ik schreef in die tijd aan een boek waar mijn uitgever nog steeds op wacht. Ondertussen werd er goed geld verdiend aan de onderzoeken en analyses die we maakten voor opleiders als Nyenrode, De Baak, Schouten en Nelissen. Ik kon goed babbelen en speelde dus voor accountmanager, business developer, sales director, of hoe je het ook noemt. Eigenlijk was ik gewoon een verkoper.
“Je bent eigenlijk een zakenmannetje geworden…” Mijn toenmalige vriendin rolde met haar ogen als ze mij achteloos – achterover leunend met mijn benen omhoog – hoorde babbelen over cut throath markets, dogs en cash cows. Ik herkende die blik uit mijn jeugd. Was dit de intellectueel van wie ze ooit dacht dat het de nieuwe A.F.Th. van der Heijden zou worden? Ik verontschuldigde me dan altijd een beetje. “Goh, ik heb eigenlijk geen idee of wij wel cijfers hebben liggen over de vraag naar accountantsopleidingen – maar ik geloof dat ik zojuist een whitepaper heb verkocht voor 5000 euro.”
Feit was dat ik de helft van de tijd niet wist wat ik precies verkocht – maar die achteloosheid leek soms juist voor zelfverzekerdheid door te kunnen gaan. Waardoor de klant dan weer het gevoel kreeg dat er voor hem tien anderen waren die stonden te dringen voor adequate marktinzichten.
Wat ik in die tijd niet zag, was dat ik het wel degelijk leuk vond wat ik deed. Dat ik het interessant vond om te horen wat onze klanten en prospects nodig hadden. Hoe ze ploeterden om genoeg opdrachten binnen te halen. Dat ze baalden van inkopers die standaard kortingen vroegen, dat ze zich geen raad wisten met de agressieve sales en prijsoorlogen van hun nieuwe concurrentie. Ik leerde luisteren, keuvelen, grapjes maken over werelden waar ik niks van wist.
Overheidsopleidingen, de nascholingsmarkt voor docenten. Mijn eerste baan in het bedrijfsleven was in loondienst – maar ik heb er wel iets geleerd over ondernemen. Ondernemen is van niets iets maken. Van een behoefte – die eigenlijk een leegte is – een product maken. En die behoefte, die leer je alleen kennen als je hem werkelijk opzoekt en onderzoekt. Goed kijken. Er op uit. Blijven bewegen. Ondernemen. Doorgaan.
Ik moest er aan denken toen ik laatst The Wolf of Wallstreet zag. Het begint inderdaad allemaal met contact maken. “Pick up that fucking phone and start calling!” Op een borrel kan ook. Als je maar luistert. Een ondernemer luistert. Luistert goed. Is nieuwsgierig. Wat gaat er goed? Wat gaat er mis, waarom gaat het mis? Een goede ondernemer helpt mensen met het herstellen van de connectie. Met hun doelgroep. Welke doelgroep, dat maakt niet uit. En dan worden het klanten. Het is geen rocket science. Het is eigenlijk vrij simpel. Een goede ondernemer is een een heler. Hij herstelt de connectie, Hij repareert. Hij is de schakel in een gebroken keten van vraag en aanbod. Hij heelt de gebroken wereld die de ondoorzichtige markt heet. Hij is eigenlijk een kunstenaar.
