Het Kamerlid hanteert een krachtige houdgreep, ook op dit vroege uur. De eerste koffie moet nog worden opgedronken in het Haagse café aan het binnenhof, maar Pieter Heerma, de mouwen al opgestroopt, haakt de verslaggever van de ThePostOnline al aan zijn linkerbeen.
’Kijk, dit was mijn favoriete worp, de harai goshi.’
De bronzen winnaar van een internationaal junioren toernooi in Frankrijk in 1997 drukt nu door. De hand op de bovenarm begint te knellen; dit houdt geen mens vol. 1 meter en 95 centimeter en 125 kilo christen-democratische wilskracht begint te trekken en de zwaartekracht doet de rest.
Hops, daar lig je op je rug.
Pieter Heerma (1977) is de vrolijke vechtersbaas van de CDA-fractie met zijn bakkebaarden, zijn zwarte band en zijn piekhaar, waar je met enige fantasie zelfs een teken van punkig verzet in kan ontwaren. ’Ik moest het niet hebben van mijn kracht, maar van mijn techniek. Helaas ging alles kapot. meniscus, kruisband, m’n schouder is een als defecte pianotoets. Mijn sleutelbeen zit los.’
De zoon van oud CDA-leider Ennëus Heerma (daarover straks veel meer) werkt al zo’n tien jaar voor de partij en begint zich nu te roeren binnen de oppositiepartij.
Waarom schuiven we vandaag aan in café Barlow?
Ten eerste, omdat de junior parlementariër nieuws met ons wil delen. Heerma kan er niet mee leven dat een kabinet dat zich voor staat op het propageren van de ’participatiemaatschappij’ ouders niet langer in staat stelt hun eigen crèches te mogen uitbaten.
Heerma, zelf vader van twee kinderen, is er tegen dat minister Asscher van Sociale Zaken het ouderparticipatie-initiatief stopt. ’Ik kom met een initiatiefwet om het mogelijk te blijven maken. Hierbij baseer ik me op het principe van right to challenge. Burgers hebben het recht hebben een zelfde dienstverlening aan te bieden als deze kan concurreren met bestaande opvangarrangementen.’
Oudercrèches leken een mooie toekomst tegemoet te gaan in de crisistijd, legt de man uit Purmerend uit. ’Ouders regelden zelf de opvang. Voordeel voor de deelnemers was dat de kosten een stuk lager lagen, en dat de betrokkenheid groter is. Maar het kabinet maakt nu deze vorm van coöperatief engagement onmogelijk.’
’De ouderparticipatie wordt geofferd in een mistig VVD en PvdA compromis. De VVD wil dit overlaten aan de vrije markt, terwijl de PvdA gelooft in de staat. Maar de oudercrèches zijn opgezet door ouders. Wie kan er tégen zijn? Niet alles wat niet-Staat is, is markt en vice versa. Ik geloof in de derde weg. De samenleving is de winnende kaart voor de toekomst.’
Op papier heeft de gehele oppositie zich al achter zijn idee geschaard. Van SGP tot D66 en van Christen-Unie tot aan SP zijn het eens met de christen-democraat dat Asscher te rigoureus een vernuftig burger-initiatief onmogelijk maakt.
De PvdA bewindsman meent dat oudercrèches niet voldoen aan enkele pedagogische voorwaarden, zoals het feit dat kinderen niet elke dag een bekend gezicht zien. Een tweede punt zijn de opleidingseisen. Heerma: ’Het rare is dat er in de tijd dat er veel geld naar de opvang ging een bloei was van kinderopvangbedrijven, ook van ondernemers die bij wijze van spreken een snackbar uitventen. Dat was toen allemaal toegestaan. Nu er minder subsidie beschikbaar is en de crisis gezinnen in de greep heeft, zou je verwachten dat er juist ruimte is voor zulke initiatieven. Het kabinet noemde de ouderparticipatie zelfs als een voorbeeld van participatiemaatschappij. Maar Asscher heeft geen zin om een uitzondering te maken en trekt de pleister er meteen af.’
Het CDA zou hier vol op moeten cashen, maar doet dat nog niet. De middenklasse kreunt.
’Ik denk dat als je de mensen op straat vraagt wie het meeste voor de middenklasse is opgekomen ze allemaal ’CDA’ zeggen.’
Het mag wat harder!
’We kiezen voor de inhoud. Als je politiek bedrijft vanuit marketing zullen de mensen daar doorheen prikken. Sybrand Buma is iemand die op de lange termijn het CDA weer de grootste partij kan maken.’
U was campagneleider en heeft zich verdiept in Ronald Reagan. Waarom bent u nu niet de grootste?
’We hebben veel potentie met ons verhaal, maar ik geloof niet dat je alles kan verkopen als product, zoals Rutte dat deed in 2012. Dan moet je beloftes breken en dat bevordert het cynisme in de politiek des te meer. Het CDA heeft een verhaal. De grootste groep van Nederland is de middenklasse. Daar komen we voor op. Ze zitten in the sqeeze, Ze betalen het meest mee, maar ontvangen relatief het minste.’
Zo’n ouder-initiatief wordt geplet wegens regelgeving.
’Dat is Nederland hè. Als er ergens een regel wordt afgekondigd focussen we ons op de uitzonderingen, op de 10 procent die er misschien niet in past. Bij de PvdA zijn ze bang dat de zwakkeren niet mee doen. Bij de VVD willen ze maatregelen tegen uitvreters die mogelijk misbruik maken.’
Politiek is als Franse grammatica. De uitzondering dicteert het discours
Knikt, maar zegt dan: ’We zijn er ook groot mee geworden hoor. In Nederland houden we ervan om alles goed te regelen. Dat heeft ook heel veel opgeleverd. We zijn het hoogst-verzekerde land ter wereld. Dat zit in onze volksaard, maar we zijn er in doorgeslagen. Het staatsdenken heeft ridicule vormen aangenomen. De voorbeelden zijn pijnlijk. De gemeente Valkenswaard benadert een supermarktondernemer om een asielzoeker in dienst te nemen om hem stage te laten lopen. De supermarkteigenaar vindt het goed, maar vraagt zich af of hij een tewerkstellingsvergunning nodig heeft. ’Nee, nee, dat hoeft niet’, zegt de gemeente. Die asielzoeker gaat er werken en de arbeidsinspectie valt binnen. ’U werkt met een illegaal’, zeggen ze. Duizenden euro’s boetes krijgt de man opgelegd! De gemeente neemt de schuld op zich, maar die ondernemer moet toch betalen, omdat de regel zeggen dat het niet mag. Mijn stelling is: als je als overheid handelt in wantrouwen, krijg je bureaucratie terug, en uiteindelijk nog meer misbruik.’
Het CDA kan wel lekker zuiver oppositie voeren.
’Wij zijn ook echt een van de weinige oppositiepartijen, samen met GroenLinks. De SP en PVV zijn tegen omdat ze tegen het kabinet zijn. D66, ChristenUnie en SGP zijn gedoogpartijen.’
Je zou kunnen zeggen: PvdA en VVD samen maakt een soort CDA.
’Dat is dus niet zo. Bij de coalitie-onderhandelingen hebben ze er niet voor gekozen om een gezamenlijk visie na te streven, maar om standpunten uit te ruilen. Het infantiele kaartspel van Wouter Bos was ingegeven door het gebrek aan chemie in Balkende IV. Toen konden we kiezen tussen Bos of Balkenende en kregen we ze allebei. Daar was moeilijk een verhaal van te smeden. Bos heeft dat ideaal opgegeven en bedacht: dan krijgen alle partijen iets en alle partijen ook niets. Terwijl je overtuigd zou moeten raken van de visie. Als de een van bergen houdt en de ander van zee, dan krijg je Bergen aan Zee. Dat is een gezamenlijk vertrekpunt, maar dat is hier afwezig.’
Het CDA steunt best veel voorstellen.
’Ja, veel wetsvoorstellen die nu voorliggen zijn nog uit de vorige periode. Het zou heel ongeloofwaardig zijn om nu ineens tegen te zijn uit politiek gewin, terwijl je die wetten zelf hebt bedacht. Strategie zonder inhoud is loze kortetermijnpolitiek.’
D’r zijn partijen die daar geen moeite mee hebben, en heel groot zijn,
‘Dat is niet onze stijl. We zijn een partij met een strategie van gezond oppositievoeren. Het CDA staat in een lange politieke traditie waaruit we handelen. Ik geloof nog steeds in de middenweg tussen het liberalisme en socialisme.’
Nu beschrijft u D66.
’Op materiële zaken zijn we het met D66 vaak eens, maar immateriële punten verschillen we toch wezenlijk. In zo’n kwestie van de weigerambtenaren zijn wij veel pragmatischer. Waarom zou je een stel de mogelijkheid willen geven je te laten trouwen door iemand die dat niet wil? Zolang er in gemeentes nog trouwambtenaren zijn, is dat toch geen kwestie?’ Dan duikt hij de geschiedenis in: ’Als je kijkt naar onze wortels moet je eigenlijk terug naar de Franse Revolutie. De leus was toen: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Vrijheid hoort bij de liberalen. VVD en ik schaar D66 daar ook onder. Gelijkheid is PvdA. CDA is broederschap. Dat heb je ook nodig.’
Uw vader was ooit partijleider en behoorde tot de zachte linkervleugel. U bent rechtser dan hij?
’Mijn moeder zegt van niet. Zij denkt dat mijn vader nu ook met zijn tijd meegegaan zou zijn. In de jaren zeventig was het sociaal om een uitkering te krijgen. Nu is het sociaal om mensen perspectief te bieden.’
Nooit een vader en zoon moment gehad? Dat u dacht: ik ga bij een linkse partij, of juist lekker liberaal worden.
’Bij ons thuis hing Vader en Zoon (de politieke strip van Peter van Straaten in Het Parool) op de wc. Daar stond: ’Wie niet sterk is moet slim zijn, en wie niet sterk en niet slim is die moet geluk hebben, en wie niet sterk, niet slim en geen geluk heeft, kan altijd nog politicus worden.’
Wat zegt dat over u?
’Dat is een wel héél existentiële vraag.’ Herstelt zich: ’Mijn moeder maakte het prikbord dus het zegt vooral veel over mijn moeder, ha! De andere leus die er hing, die ik heel leuk vond: ’Vrouwen moeten alles twee keer zo goed doen als mannen om half zo goed gevonden te worden. Maar gelukkig is dat niet zo moeilijk.’
U verschoont wel luiers?
’Ja, dat deed mijn vader niet. Het was een andere tijd.’
Nooit gerebelleerd tegen zijn cultureel conservatisme?
’Ik kan me nog herinneren – in het begin van de jaren negentig – dat er een discussie was over de vraag of het geregistreerd partnerschap in rechten gelijkgesteld moest worden aan het huwelijk. Toen waren mijn broer, mijn zus en ik al een stap verder. Dat moest gewoon het huwelijk zijn! Dat was tijdens Paars en toen heeft een meerderheid van het CDA fractie tegen die stap om het gelijk te schakelen gestemd. Dat is nu ondenkbaar.’
Wat is er dan nog CDA aan CDA?
’We zijn nog steeds een gezinspartij en daar is nog veel te halen. In cultuur opzicht staan we daarin heel erg ver af van de Belgen. Daar hebben ze al sinds het interbellum de Gezinsbond, dat is een soort ANWB en die club heeft echt invloed. Honderden duizenden Vlaamse gezinnen zijn daar lid van, overigens ook omdat je korting krijgt bij de Prénatal hoor. Als je zwanger raakt word je lid van de gezinsbond. En omdat het zoveel massa heeft, kan het politieke druk uitoefenen.’
‘Het zou voor de Nederlands gezinnen heel veel waarde hebben als dat in Nederland ook zou gebeuren. Niemand komt echt op voor jonge ouders. In België bemoeit de bond zich zelfs met infrastructuurprojecten.’
Diept de kwestie verder uit: ’De sociale instituties die in Nederland zijn opgericht om de middenklasse te emanciperen, die dat goed gedaan hebben overigens, lopen nu het risico om het omgekeerde te doen: de de-emancipatie van diezelfde middenklasse. De polder heeft afspraken opgeleverd die recht doen aan de belangen van bestaande insiders.’
Maar wacht even. U bent CDA. De hoeder van het maatschappelijke middenveld en de instituties. Dat iemand dit uitspreekt. Uniek!
’Ik weet het niet hoor. Iedereen weet dit toch?’ Vals: ’Ik hoor D66 er trouwens niet meer over sinds ze gedoogpartij zijn.’ Dan antwoordend op de vraag: ’Hoewel ik geneigd ben je te bevestigen en mezelf een uniek moment aan te praten, heeft het CDA op het congres een resolutie van het CDJA aangenomen dat zegt: de polder zit op een dood spoor en moet zich vernieuwen. Binnen het CDA is er het gevoel dat het huidige model niet meer werkt, en we zien het allemaal. Het sociaal akkoord heeft bijvoorbeeld wel iets gedaan om flexibel werk moeilijker te maken, maar de echte discussie is vast niet te vast? is niet op tafel gekomen
‘En wat doet Asscher nu? Met VAR-verklaringen gaan we de jacht openen op ZZP-ers, waarvan wij allemaal weten dat de schijnconstructies toch wel een manier vinden om er tussen te komen. De goedwillende ZZPer die blij is dat-ie werkt, moet zich ondertussen melden bij het bijstandsloket, waar hij te horen krijgt: je bent lui, want je hebt geen baan. Dat werkt niet zo. Dat is best een schrijnende situatie. Hoogopgeleide vrouwen krijgen later en minder kinderen omdat ze zorg en werk niet meer kunnen combineren, omdat ze geen tijd meer hebben. Dat is een andere vraag of ze wel of niet mogen werken.’
Uw vader nam u wel eens mee om uw moeder te ontlasten?
’Ja.’ Hij pakt een telefoon uit zijn jaszak, en toont een foto uit 1985. ’Dit stond op Nu.nl in een rubriek over oud nieuws.’ We zien Ennëus Heerma, toen wethouder in Amsterdam, een olifant aan een touwtje over de nieuw te openen Amstelbrug leiden. Op de rug van het beest zit een klein ventje. ’Dat ben ik, want mijn vader wilde voor geen goud op die olifant.’
En die olifant is het CDA natuurlijk.
’Wat bedoel je?’
Ooit wordt u geroepen om bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen of de partij te leiden, net als je vader. Ook hij pleitte voor gezinnen trouwens.
’Om een originele vraag te stellen…’
Maar wel een relevante.
’Ik vind het Kamerlidmaatschap het hoogste. Toen Ger Koopmans vertrok uit de kamer, plaatste hij een bankje in de gang met de insigne: ’Dat is geen recht, maar een voorrecht’. Dit hoop ik nog héél lang te mogen doen.’
U wilt niet dat er een brug naar u wordt vernoemd, zoals uw vader? (De brug die Amsterdam verbindt met vinexeiland IJburg)
’Een planologische ramp trouwens, die brug. Fileleed en gedoe daar. Binnen mijn basketballteam was het vaste prik dat iemand in de auto zei als we die brug opreden: ’Jeetje wat een lelijke brug.’
