We konden met een gerust hart paaseitjes zoeken afgelopen weekend. De Europese Unie, de Verenigde Staten, Oekraïne en Rusland bereikten vorige week donderdag tenslotte een akkoord over de situatie in Oost Oekraïne. Wie echter wil weten hoe Poetin er werkelijk over denkt en hoeveel waarde hij hecht aan de handtekeningen, zal meer moeten luisteren naar de Oost-Oekraïense seperatisten. Deze verwierpen het akkoord dat vorige week werd gesloten, aangezien de regering van Oekraïne illegaal is en Poetin blijft volhouden dat het hier gaat om opstandige burgers die opkomen voor volk en vaderland.
NATO Supreme Allied Commander Europe Generaal Breedlove heeft, behalve de meest gave professionele titel ter wereld, zo zijn eigen ideeën erover. Zo gaan de opstandelingen wel heel professioneel met hun wapens om: kijk die geweerlopen toch eens netjes naar beneden gericht en die vingertjes zoals het heurt langs het trekkermechanisme liggen. Daarnaast zou je je kunnen afvragen of een stelletje hooligans de tactische kwaliteiten hebben om in no time regeringsgebouwen in te nemen, inclusief traangas en stungranaten. Eveneens bizar: op checkpoints zie je niemand lamballen, roken of voor zich uit staren (wat je zou verwachten bij niet getrainde opstandige burgers). De troepen zijn sterk gefocust, extreem gedisciplineerd en staan onder direct bevel. Zeker bij burgermilities wil dat laatste (gecoördineerde bevelstructuur) nog wel eens ontbreken.
Volgens Poetin is deze manier van werken volstrekt logisch: officieel is alles leuk en aardig, maar ondertussen kun je via zogenaamde ‘burgermilities’ nog wel het één en ander naar je hand zetten op de grond. Sowieso, het Westen is er immers mee begonnen om zogenaamde burgermilities als tactisch middel te gebruiken. In Russische ogen is de Euromaidan namelijk niets meer of minder dan een door de NAVO (soort van Gladio 2.0) gesponsord zooitje neo-Nazistisch tuig.
Dezelfde NAVO die volgens de Russen misbruik heeft gemaakt van hun zwakke positie in de jaren ’90 (toen het land gebukt ging onder hyperinflatie en deflatie) en vervolgens oude Russische staten heeft ‘ingelijfd’. Sinds 1990 heeft het Westen de grens 1500 km richting Rusland opgeschoven via politieke organisaties zoals de NAVO. Een verdere stap kan niet via een politieke organisatie, ook niet frontaal militair: dus doen ‘ze’ (lees: het Westen) het wel via milities. Dit beeld van een door het Westen opgestookte opstand leeft niet alleen in de donkere hoeken en gaten van aluhoedjes-internet, maar wordt breed gedragen onder zowel de pro-Russische bevolking als de politieke elites. Politici in de Kaukasus schrijven de Euromaidan-beweging eveneens organisatorisch haast bovennatuurlijke krachten toe. Daarnaast is het verliezen van de Krim aan Oekraïne voor Rusland een strategische ramp. Voor Westerse begrippen is dit gevoelsmatig te vergelijken met het verliezen van Pearl Harbor voor de Amerikanen, of de Britten die Faslane Base verliezen aan de Schotten.
Rationeel de zaken bekijken en inschatten waarom Putin doet zoals hij doet wordt nauwelijks gedaan in het Westen. Ook in Nederland niet, er valt immers ‘weinig zinnigs te zeggen‘ over het regelmatig verschijnen van Russische bommenwerpers in Nederlands-Brits luchtruim. Hiermee is Nederland geen uitzondering, maar dit heeft wel verstrekkende gevolgen. Mede door gebrek aan kennis over Rusland en een gebrekkig veiligheidsbeeld hoefden de Baltische Staten (die zich bedreigd voelden) slechts moord en brand te schreeuwen voor militaire steun. De manier waarop de Baltische staten (en ook voormalig satellietstaten) het spelen, is hen alles behalve kwalijk te nemen. Bescherming tegen Rusland is namelijk dé reden waarom zij zich hebben aangesloten bij de NAVO.
Terwijl de oude lidstaten de afgelopen jaren naarstig op zoek waren naar nieuwe NAVO-taken (out-of-area-operations tot opbouwmissies aan toe), waren de nieuwe lidstaten voornamelijk aan het schuilen onder de paraplu van de oude NAVO (tegen Rusland wiens dreiging voor hen nooit is weggeweest). Het gekissebis over het Amerikaanse raketschild in Polen en Tsjechië werd door het Westen gezien als een laatste stuiptrekking van deze oude satellietstaat-paranoia. Op dit moment spelen deze staten (terecht) de ‘told you so‘-troefkaart en beschuldigen het Westen er (eveneens terecht) van misschien iets teveel verblind geweest te zijn door Putin’s blingbling-ideologie. Moskou was immers hip en happening, zowel goed toeven als goed zaken doen. Zo verdween Rusland al snel van de inlichtingenradar, ten gunste van de out-of-area operations zoals Afghanistan, Irak en Mali. Nu Rusland weer terug is op het militair strategische toneel weten we eigenlijk niet precies waar we mee te maken hebben.
De kosten van een niet toereikend veiligheidsbeeld bij Rusland kunnen nog wel eens flink oplopen. Dat de EU geen strategisch buitenlands beleid heeft en zichzelf de Westerse rattenvangers van Hamelen waant met Hans van Baalen en Guy Verhofstad die kreten slaken op Oekraïense pleinen over ‘transparantie’ en ‘we have won, we have won‘, dat was wel duidelijk. Tactisch was het ook niet zo slim om een zeer heterogene, maar nationalistisch verbonden burgerbeweging te omarmen alsof het ze allemaal om de EU was te doen. Dat de heren Verhofstadt en van Baalen dit niet (willen) inzien zegt ook al voldoende. Maar het haast klakkeloos inzetten van NAVO-materieel zonder goed na te denken over de strategische gevolgen, laat zien dat de NAVO-lidstaten er eveneens geen heldere strategie op nahouden.
Zie hier ook de directe gevolgen van zware bezuinigingen op de diensten – we zien een regenbui op ons afkomen, maar de inlichtingendienst (toch een soort strategische buienradar) kan ons niets vertellen over de sterkte en snelheid ervan. Dus hebben we ook geen idee hoe groot onze paraplu moet zijn: zo zet Nederland een F16 in om AWACs bij te tanken, alsook een fregat uit operatie Ocean Shield en een mijnenjager (voor havenbezoeken) op het boodschappenlijstje. De VS sturen 600 grondtroepen voor oefeningen aan de Poolse grens en om hun bondgenoten gerust te stellen. Kortom: er worden wel troepen gestuurd, maar met name om een showtje op te voeren aan de grenzen om te laten zien wat we allemaal wel niet kunnen. Misschien niet de beste tactiek als je inlichtingenbeeld van je vijand incompleet is. Het Westen kan dit moeilijk ontkennen, zeker na de lichte verbazing over de goed geïntegreerde cybercapaciteiten van Rusland tijdens de soepele overname van de Krim.
Strategieloze landen zijn in feite ongeleide projectielen. In een volatiele situatie als deze – met de EU voorop en naar nu ook blijkt de NAVO – is dat misschien wel het laatste waar je als burger op zit te wachten. Zeker wanneer het voor je tegenstander een kwestie van zero-sum is.
