Rond 4 en 5 mei worden er op televisie altijd weer een boel oorlogsfilms uitgezonden. Naast de twee minuten stilte, het bevrijdingsfeest en de eeuwig terugkerende discussie in de kranten wie we wel en wie we niet mogen herdenken is dit een vast ritueel dat bij deze tijd van het jaar hoort. Welke films over de Tweede Wereldoorlog zou u echt nog een keertje moeten zien? Welke films kunt u gerust overslaan? Ik geef hier een subjectief lijstje weer waar u misschien uw voordeel mee kan doen in deze tijden van nationale bezinning en verwarring.
Schindler’s List
Een ontroerend verhaal over de Duitse ondernemer Oskar Schindler die tijdens de Holocaust duizenden Polen het leven redt. De film is in het zwart-wit. Alleen een klein joods meisje krijgt een roodgekleurde jas. Ook ik pikte een traantje weg. Een topfilm van Spielberg met een topcast, onder andere Liam Neeson, Ralph Fiennes en Ben Kingsley spelen in de film.
Soldaat van Oranje
Hier twijfelde ik tussen Soldaat van Oranje en Zwartboek van Paul Verhoeven. Ik heb uiteindelijk toch maar voor Soldaat van Oranje gekozen omdat deze film ongeveer even goed is, maar dertig jaar eerder is gemaakt. Beide films van Verhoeven gaan over de keuzes die mensen tijdens de oorlog maakten en dat het naoorlogse denken in ‘goed’ en ‘fout’ een simplistische voorstelling is van de oorlogse werkelijkheid.
Der Untergang
Over de waanzinnige laatste dagen van Adolf Hitler in zijn Berlijnse bunker en hoe het Duitse Rijk om hem heen in elkaar stort. Der Führer wordt griezelig goed gespeeld door Bruno Ganz. Bekend ook vanwege de vele parodieën.
A Bridge Too Far
Hier twijfelde ik tussen A Bridge Too Far, The Longest Day en Saving Private Ryan. De film uit 1977 over de slag om Arnhem vind ik het beste, vooral omdat de waanzin van de oorlog zo duidelijk naar voren komt. The Longest Day over de Invasie van Normandië is een veel te vrolijke film, Saving Private Ryan die daar ook over gaat is terecht tragischer van toon, maar mij te gewelddadig. De meest indrukwekkende scene van A Bridge Too Far is die van die Engelse soldaat die tevergeefs een box met voorraden probeert op te halen die op een verkeerde plek is geparachuteerd.
Inglourious Basterds
Een postmoderne bewerking van de Tweede Wereldoorlog door Quentin Tarantino, dus met waanzinnige dialogen, een onverwacht einde, excessief geweld en voetfetisjisme. Sommige mensen vinden net als ik deze film ook geniaal, maar niet bepaald geschikt voor 4 mei. Wie de schoen past trekke hem aan.
Operation Daybreak
De titel is misleidend. Deze film uit 1975 gaat over Operation Anthropoid, de aanslag op SS-generaal Reinhard Heydrich in Praag door het Tsjecho-Slowaakse verzet. Het is superspannende en supertragische film. De Franse schrijver Laurent Binet noemt de film ook in zijn meesterlijke roman HHhH (Himmlers Hirn heißt Heydrich,in het Nederlands: Himmlers hersenen heten Heydrich).
Jakob der Lügner
Een ontroerende Oost-Duitse film uit 1975. De hoofdpersoon van deze film is Jakob, een jood die in een getto in Polen woont. Hij beweert dat hij een radio heeft en radio-uitzendingen van de geallieerden kan ontvangen. Dankzij zijn verhalen over het oprukkende Rode Leger krijgen de gettobewoners weer hoop. Maar het blijkt een leugen te zijn.
De Overval
Voordat Soldaat van Oranje in 1977 uitkwam was De Overval uit 1961 de bekendste Nederlandse oorlogsfilm. De film gaat over de overval op het huis van bewaring in Leeuwarden eind 1944, die dankzij de moed van de Nederlandse verzetsstrijders en een flinke dosis geluk goed afliep. Een van de overvallers was Gerard Reeskamp, waarover historicus Ad van Liempt in 2013 een biografie schreef.
De IJssalon
Drama over IJssalon Coco in Amsterdam. De eigenaren van deze ijssalon, Ernst Cahn en Alfred Kohn, waren joden die in de jaren dertig voor de nazi’s uit Duitsland waren gevlucht. In reactie op het molesteren van joden door de NSB vormden ze met andere joden een knokploeg. De gevechten in de ijssalon en op andere plekken in Amsterdam en de harde Duitse reactie daarop waren aanleiding voor de Februaristaking van 1941. De film laat zien hoe oorlog de normale menselijke verhoudingen vernietigt. Bonuspunt: Bruno Ganz (Hitler in Der Untergang) doet ook mee.
Red Tails
Speciaal voor ons aller Quinsy Gario deze spannende, helaas ondergewaardeerde film uit 2012 over Afro-Amerikaanse piloten. Deze ‘Tuskegee Airmen’ moesten in hun P51 Mustangs met rode staarten Amerikaanse bommenwerpers beschermen tegen de Duitsers. De piloten worden geconfronteerd met institutioneel racisme maar weten hun mannetje te staan (sorry Asha ten Broeke) en halen veel Duitse Messerschmitts neer. De Afro-Amerikaanse piloten hebben in de bevrijding van Europa een belangrijke rol gespeeld en zouden wat mij betreft ook herdacht mogen worden op 4 mei – lekker politiek-correct ben ik hè? – hoewel ze geen missies boven Nederland hebben gevlogen. Een beetje creativiteit met de geschiedenis mag.
The Boy in the Striped Pyjamas
Dramatisch gespeeld drama over Auschwitz waarin een Duits jongetje per ongeluk van rol verwisseld met een Joods jongetje en door zijn vader, de kampcommandant van Auschwitz, per abuis wordt vergast. De film, die verteld wordt vanuit het perspectief van een Duits nazikind, is ongetwijfeld met de beste bedoelingen gemaakt, maar loopt over van valse sentimentaliteit. Van de echte horror zie je niets. Het is wansmaak. De Holocaust als goedkope kitsch. Ook volgens The New York Times trouwens die de film vernietigend recenseerde.
Pearl Harbor
Afgezien van de bevallige brunette Kate Beckinsale die lekker ronddartelt in haar bikini en wat spannende (maar nogal ongeloofwaardige) luchtgevechten tussen Amerikaanse P40’s en Japanse Zero’s zuigt deze film die maar liefst 183 minuten duurt (dat is meer dan drie uur!). En de film bovendien hetzelfde plot als Titanic, namelijk een liefde die opbloeit terwijl de rest van wereld loopt dood te gaan. Mijn gevoelens over Pearl Harbor zijn het treffendst verwoord in het lied The End of the Act uit de film Team America:
I miss you more then Michael Bay missed the mark When he made Pearl Harbor I miss you more than that movie missed the point And that’s an awful lot girl And now, now you’ve gone away And all I’m trying to say is Pearl Harbor sucked, and I miss you
Battle of the Bulge
Deze film uit 1965 over het Ardennenoffensief is zo’n film waar de Duitsers Engels spreken met een slecht accent. Ze movie zucks. Er kloppen trouwens meer dingen niet: er is nauwelijks sneeuw terwijl het Ardennenoffensief toch echt in de winter plaatsvond, het landschap is bovendien veel te vlak wat komt omdat Battle of the Bulge in Spanje is opgenomen en ten slotte zijn de Duitse tanks Amerikaanse tanks met een Duits kruis erop. Generaal Dwight Eisenhower, tijdens de Tweede Wereldoorlog opperbevelhebber van de geallieerde troepen in Europa, hield naar aanleiding van de film zelfs een persconferentie, omdat hij zich zo geërgerd had aan de vele historische onjuistheden.
U571
Een op zich best wel spannende film uit 2000 over de duikbotenoorlog, maar het voelt heel erg als een rip-off van de veel betere Duitse film Das Boot uit 1981. Historisch klopt er ook niks van U571. De Amerikanen hebben de Duitser Enigmacode niet ontcijferd, dat deden de Britten. Net als de Battle of the Bulge leidde deze film tot een politieke controverse: de Britse premier Tony Blair vond de film misleidend en een belediging voor de Britse matrozen.
The Bridge of Remagen
Slaapverwekkende film uit 1969 over de brug bij Remagen over de Rijn, die de Amerikanen in maart 1945 wisten te veroveren. De film duurt veel te lang. Zelfs actiescènes worden op één of andere manier maar niet spannend. In de twee uur die de film duurt kunt iets leukers doen, namelijk een andere oorlogsfilm kijken.
