“We hebben een soort Europees nationalisme gekregen. Het is verfoeilijk als je op nationaal niveau nationalist bent: je mag niet voor Nederland zijn, maar je mag wel voor Europa zijn”, vertelt Dennis de Jong, lijsttrekker van de SP bij de verkiezingen voor het Europees Parlement. De SP is net als voorgaande verkiezingen uiterst kritisch over Europa. Internationale solidariteit betekent voor de SP niet dat ze instemmen met de huidige Unie:

“Bij de SP is het internationalisme natuurlijk heel erg sterk. Dat zit in de partij verankerd, maar dat is met de hele wereld. Al sinds mijn pubertijd vind ik dat je niet alleen voor jezelf moet leven, maar dat je ook moet proberen de wereld beter te maken. Dat heeft ook met mijn geloof te maken. Dat is altijd zo gebleven. Mensen in andere delen van de wereld hebben veel minder kansen dan wij in Nederland.”

Bent u Europeaan?

“In een tijd van globalisering ben ik net als iedereen terug bij mijn wortels in Rotterdam. Ik vind het hier ontzettend leuk, het is gewoon mijn stad. Ik ben heel erg betrokken bij deze stad, dit is mijn eerste identiteit. Daarnaast staat Nederland ook voor een aantal dingen, alleen al de taal en de gemeenschappelijke geschiedenis.

‘Toch heb ik me nooit echt Europeaan gevoeld, eerder wereldburger’

“Europeaan ben ik ook wel in de zin dat toen ik in Amerika studeerde je merkte dat Europa anders is dan Amerika. Als je in New York Europeanen tegenkwam, praatte je toch anders dan met Amerikanen. Het is minder berekenend, minder hard. We verschillen wel van Amerika en dan wordt het ‘een beetje Europees’. Toch heb ik me nooit echt Europeaan gevoeld, eerder wereldburger. Het zou veel mooier zijn als we Europa zouden kunnen overslaan en we goed zouden kunnen samenwerken in de wereld.

“Doordat je die kunstmatige grens van Europa neemt als iets heiligs, vergeet je belangrijke dingen. Bijvoorbeeld dat mensen in een tijd van globalisering baat hebben bij een soort houvast dichtbij huis in de wijk of in het dorp. Wij zitten hier in Rotterdam West en niet in Zuid. Die identificatie met een plaats moet mogelijk blijven. Dat betekent minder regels en minder dictaten vanuit Brussel.”

Maar we horen steeds weer dat Europa noodzakelijk is.

“Guy Verhofstadt (leider van de Europese liberalen, waar VVD en D66 deel van uitmaken, CA) en VNO-NCW zeggen dat als we niet doorgaan met een federaal Europa we het afleggen tegen India, Brazilië en China. Dan kijken ze alleen naar de bevolkingsgroei, dat wij straks maar zeven procent van de wereldbevolking zijn. Paul Scheffer heeft daar pas een artikel over geschreven. Brazilië is een land met enorme problemen. De noordelijke provincies zijn straatarm maar rond Sao Paulo is een enorme economische ontwikkeling. De spanningen nemen met de dag toe en het is de vraag of Brazilië als land op een gegeven moment uit elkaar gaat vallen.

“In China hetzelfde: de interne spanningen nemen enorm toe. Het is de vraag of het één land blijft. Maar volgens Verhofstadt en VNO-NCW zijn China en Brazilië wél de grootste bedreiging voor Europa en daarom moeten we een Europese federatie optuigen. Zij creëren vijandbeelden die niet eens realistisch zijn en op basis daarvan zouden we een Europese regering nodig hebben?”

In jullie programma staan veel zaken waar jullie tegen zijn. Wat is er zo tegen het huidige Europa?

“Het gaat niet alleen om een Europese regering, maar ook om de munt. Het is levensgevaarlijk hoe het nu gaat in Griekenland, Portugal, Spanje en Italië. In Griekenland kreeg men 40% loonsverlaging en tegelijk belastingverhoging. Het zijn dramatische verhalen van mensen die het helemaal niet meer zien zitten. Je krijgt enorme spanningen en partijen op extreemrechts zoals de Gouden Dageraad (extreemrechtse partij in Griekenland, CA). Dat gaat door als we Europa blijven doordrukken buiten de wil van de mensen om terwijl de gevolgen heel concreet negatief zijn. Dat gaat uiteindelijk tot geweld leiden en dat doet het lokaal al. Dat wordt niet stabiel en dat is gevaarlijk. Dat is het Europa van nu.

‘Europa behartigt momenteel vooral de belangen van grote bedrijven’

“In Nederland spelen andere, maar even gevaarlijke ontwikkelingen. Vrachtwagenchauffeurs in Nederland verliezen hun baan. Ik ben daar heel druk mee bezig en ik heb veel sympathie voor de chauffeurs. Het is tegelijk een brandhaard. Als alleen al in het wegtransport 180.000 mensen te horen krijgen dat ze dankzij het vrije verkeer en de Europese markt in de ellende zitten, terwijl ze een mooi vak hadden waar ze blij mee waren, moet je niet onderschatten wat dat met gigantisch veel mensen doet: deze mensen keren zich subiet van de Europese Unie af, en gelijk hebben ze. Mensen worden de dupe van de markt, deels in Zuid Europa, maar ook in Nederland zelf. Europa behartigt momenteel vooral de belangen van grote bedrijven, niet van de vrachtwagenchauffeur of de bouwvakker.”

Wat is het alternatief van de SP?

“Wij hebben een andere visie en dat geeft mensen lucht. Wij zeggen nee tegen deze Europese Unie en we eisen een verdragswijziging met een referendum om een lossere Europese Unie te krijgen. Wij willen a-la-carte samenwerken. Dat gebeurt al in de Raad van Europa (overlegorgaan van 47 landen, geen onderdeel van de EU, CA) en dat kan op dezelfde manier in de Europese Unie op een groot aantal terreinen.

“De Raad van Europa heeft allerlei verdragen gesloten op juridisch terrein. Het mensenrechtenverdrag is heel bekend. Landen onderhandelen daarover en vervolgens kunnen ze zeggen: we ratificeren of we doen het niet, we doen niet mee. Dat betekent dat je zoekt naar wat bindt, naar gemeenschappelijke belangen. Dat gaat langzaam, maar het is veel democratischer. Het geeft ook naar buiten toe meer mogelijkheden. Je kunt met meer landen werken. En naar binnen toe: er is nog nooit een verdrag geweest van de Raad van Europa waar een maatschappelijk protest over geweest is.

‘We zitten al tijden in een impasse omdat we alle lidstaten erbij willen hebben’

“Als Polen zegt: wij zijn gehecht aan onze kolencentrales en die maken wel alles vies, maar we willen ze nog niet kwijt, en wij zijn er helemaal niet aan toe om allerlei milieuafspraken te maken, dan kun je twee dingen doen. Je kunt dan doorgaan met onderhandelen en tot een slap compromis komen. Dan hebben we met zijn allen dezelfde afspraak gemaakt. Dat is hoe we het nu in Europa doen. Je kunt ook zeggen: we hebben er een half jaar over gesproken en we komen geen steek verder, jullie doen even niet mee.

“Bij de anti-discriminatierichtlijn heb ik dat ook gezegd. We zitten al tijden in een impasse omdat we alle lidstaten erbij willen hebben. Als je het anders doet, begin je met de landen die wel willen. En dan ga je vervolgens maatschappelijke groepen steunen in de landen die nog niet zo ver zijn. In Polen ga je dan de milieubeweging of de homobeweging steunen. Zorg ervoor dat de mensen in die landen zelf gaan zeggen: ‘wat is dit voor achterlijk beleid, we willen het anders’.”

Maar de homolobby wil geen twintig jaar wachten voordat het in Polen beter wordt.

“Dan hebben ze weinig vertrouwen in hun eigen overtuigingskracht naar de bevolking. Het COC doet dit al: ze steunen zusterorganisaties in Oost-Europa. Het COC wil ook zo’n richtlijn, maar die komt er niet. Met mijn methode moeten ze veel samenwerken met Oost-Europese organisaties, die sowieso steeds krachtiger worden. Dat gaat van onderaf wel veranderen. De bevolking moet zeggen: ‘dit is ouderwets’. Dat is veel beter want dan wordt wetgeving gedragen door de bevolking. Anders blijven ze zeggen: ‘Dat moet van Brussel, want wij hebben niks met die flikkers’.”

In jullie programma staan veel passages over samenwerking. Maar de EU is toch al een vorm van samenwerking?

“Nu wordt met samenwerking bedoeld dat een Eurocommissaris met een groep ambtenaren gaat bedenken hoe het moet worden. Bij ons is samenwerking dat we willen overleggen met andere landen en kijken of we in alle vrijheid gezamenlijk tot een oplossing kunnen komen. Het laat alle mogelijkheden open.”

Dat klinkt als: daar hebben we de bestaande Europese Unie niet voor nodig.

“Wij willen van die Eurocommissarissen af. Iedere keer als je dit zegt in Brussel of Straatsburg kijken mensen je aan alsof je hun portefeuille aan het uithollen bent. Collega’s in het Europees Parlement doen het omgekeerde: we hebben een probleem en we zitten in het Europees Parlement, dus moet het Europees opgelost worden. We gaan de Europese Commissie vragen stellen. En de Commissie zegt dan: dat is inderdaad een probleem, we gaan een voorstel maken.

‘Het is niet zo dat wij bij alles roepen dat we de Europese Unie niet nodig hebben’

“Maar de vraag of het onderling tussen lidstaten kan worden opgelost, of met een paar lidstaten, dat wil de Europese Commissie niet. Het moet dus omgekeerd worden: je moet eerst kijken of het met een paar landen kan, bijvoorbeeld de landen die last hebben van een probleem. Heeft iedereen wel behoefte aan een maatregel? Met landen die daar behoefte aan hebben maak je afspraken.

“Het is niet zo dat wij bij alles roepen dat we de Europese Unie niet nodig hebben. Je moet er vanuit gaan dat de binnengrenscontroles niet terugkomen. Dat zou echt geld kosten. Je moet dan vroeg of laat beginnen met Europese asielcentra aan de randen van Europa. Dat gaat heel ver, maar anders wordt het chaos. Als je interne grenscontroles afschaft, vereist dat Europees beleid.”

U bepleit fundamentele veranderingen. De kans dat die er echt komen is klein.

“Ons verkiezingsprogramma is bedoeld voor onze standpunten in het Europees Parlement en de Tweede Kamer. Wij willen Europa radicaal veranderen. Dat gaat niet gebeuren op 1 juli van dit jaar. Zolang ons ideaal niet is bereikt, zal de eurofractie alle wetten toetsen aan de beginselen van de SP: menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. We stemmen tegen alles wat asociaal is en voor alles wat het huidige systeem beter maakt.”

Wanneer gaat er echt iets veranderen in Europa?

“Wat wij voorstellen kan maar voor een heel klein beetje uit het Europees Parlement komen. Wij hopen op een verdragswijziging en die moet komen uit de Tweede Kamer. Als je een flinke dreun wilt verkopen aan het establishment dat door wil gaan met het huidige Europa, moet je als je links bent op de SP stemmen. Alle maatregelen die we voorstellen zijn ondergeschikt aan onze hoofddoelstelling: weg met de eurocraten, weg met dat harnas.”

Chris Aalberts sprak Dennis de Jong bij hem thuis in Rotterdam. Dit interview is geautoriseerd.Foto: Suzanne van de Kerk.