Hans van Baalen werd bekend in de Tweede Kamer en stapte in 2009 over naar het Europees Parlement. Hij is deze Europese verkiezingen voor de tweede keer lijsttrekker. Van Baalen heeft de moeilijke taak uit te leggen waarom de kritische VVD in het Europees Parlement samenwerkt met het pro-Europese D66. Chris Aalberts sprak Van Baalen over de Europese VVD-ambities en de vraag hoe goed de liberale ALDE-fractie bij de VVD past.

Het is moeilijk iets te bereiken in het Europees Parlement, maar ‘je moet ergens beginnen’, aldus Van Baalen: “De vorige verkiezingen wilde de VVD Europa voor half geld. Iedereen vond dat een onzinplan. Dat is niet gerealiseerd, maar een trendbreuk is er wel. Het budget gaat omlaag. Dit is dus een zaak van de lange adem. Wie geen lange adem heeft, leeft politiek in het Europees Parlement nog geen jaar.”

De ALDE lijkt een pro-Europese partij met boegbeeld Guy Verhofstadt. Jullie verkiezingsprogramma geeft een andere indruk.

“Je moet in het Europees Parlement van 751 leden samen optreden. Met een VVD van drie of zelfs vijf leden moet je partners hebben, anders krijg je niets voor elkaar. Je gaat op zoek naar partners en voor ons is dat de ALDE.”

“Als de kiezer liberaal wil stemmen, heeft hij twee mogelijkheden: D66 of VVD. Bij D66 krijgt de kiezer meer Europa. De ALDE-fractie zal als D66 en bijvoorbeeld de Britse Liberal Democrats veel stemmen genereren meer naar Europa neigen. Als je VVD stemt, FDP in Duitsland of Venstre in Denemarken krijg je Europa op hoofdlijnen. ‘Europa waar nodig’, zoals ons programma dat zegt. Wij focussen op economie en banen. Dat is een hele duidelijke keuze.”

Je kunt je afvragen of de Europese fractie van de Britse conservatieven niet beter bij de VVD past. Die zijn ook kritisch over ‘te veel Europa’.

“Je moet je afvragen wie in de ECR (Europese Conservatieven en Hervormers, CA) zitten. De ChristenUnie is nog niet zo erg. Er zitten ook leuke Britse conservatieven in. Zij zijn niet sceptisch tot op het bot. We werken ook soms met hen samen. Maar daarnaast zitten er Polen in ECR die homofoob zijn, tegen gelijke berechtiging van homoseksuelen en tegen gelijke berechtiging van vrouwen. Cameron heeft er wel op gelet dat dat niet helemaal de spuigaten uitloopt, maar het zijn geen mensen die hard aan dit soort thema’s zullen werken.

“Er zit ook een Tsjechische partij in die heel conservatief is en niet-liberaal. De ECR is geen optie. De VVD is voor de vrije markt en die Polen in ECR zijn daar niet voor. Die zijn voor méér landbouwbeleid dan er nu al is. De Tsjechen zijn tegen het feit dat je vrij bent om huizen en land te kopen. Zij zijn bang dat de Sudeten-Duitsers – die helemaal niet in Tsjechië zitten en daar ook niet naar toe willen – land in Tsjechië gaan kopen. ECR is een club waar je als economisch liberaal en als vrijheidsliberaal niet terecht kan. ECR is in ieder geval lastiger dan de ALDE.

“Als je kijkt naar de christendemocraten (de EVP, met o.a. CDA, CA) met 274 leden, dat is een enorm machtsblok. Er staat in het manifest van de EVP dat ze streven naar meer Europa, je kunt het erop naslaan. Ze streven naar meer integratie en uiteindelijk een federaal Europa. Dat staat niet in het ALDE-manifest. De EVP heeft Berlusconi en Fidesz (rechtse Hongaarse partij die o.a. de persvrijheid aantast, CA). Dat zijn niet onze vrienden. De rest staat nog verder van ons af.”

“Als Verhofstadt ondertussen in zijn bed ligt te dromen en visioenen heeft van een federaal Europa, dan zeg ik: dat is niet iets wat de komende vijf jaar gebeurt. Sterker nog: 28 landen willen dat niet, dus dat gebeurt nooit.”

Toch klinkt het allemaal niet erg liefdevol richting de ALDE.

“Een huwelijk in Europa is altijd een verstandshuwelijk. Er bestaat in Europa geen huwelijk uit liefde. Je gaat een samenwerking aan omdat je op de cruciale onderwerpen kunt samenwerken. Verhofstadt heeft met onder meer Rutte en mij gezegd dat de Europese begroting omlaag moet, terwijl de andere partijen in het Europees Parlement zeiden dat dat verraad is. De begroting gaat nu vijf procent omlaag. Dat is een trendbreuk en daar heeft Verhofstadt hard aan meegewerkt. De prioriteit van Verhofstadt is werk en dat is ook mijn prioriteit.”

“Als Verhofstadt ondertussen in zijn bed ligt te dromen en visioenen heeft van een federaal Europa, dan zeg ik: dat is niet iets wat de komende vijf jaar gebeurt. Sterker nog: 28 landen willen dat niet, dus dat gebeurt nooit. Als ik niet met hem wil samenwerken vanwege die droom, moet ik dus kiezen voor homofobe partijen, voor meer landbouwbeleid of voor een club die écht federalistisch is. Dat gaan we niet doen. Ook de Britse Conservatieven voelen zich niet echt senang bij de ECR.

“In het ALDE-manifest staat het woord federaal niet. Ik werk in de ALDE-groep met de like-mindeds, dat zijn bijvoorbeeld de Duitse FDP met twaalf zetels en veel Scandinavische partijen. Ook de Roemenen in de ALDE zitten op deze ‘waar-nodig’-lijn. Onder die condities is het goed om in de ALDE te zitten.”

VVD-Europarlementariër Toine Manders is overgestapt naar 50Plus. Hij overweegt zich opnieuw bij ALDE aan te sluiten. Verandert er dan iets aan ALDE?

“Ik heb met Toine Manders een kleine vijf jaar samengewerkt in de ALDE binnen de VVD-delegatie. Ik heb het met Toine goed kunnen vinden en zijn visie op de interne markt is ook mijn visie. Het is namelijk de VVD-visie. Dus als Toine Manders met 50Plus in de ALDE zou komen, verzwakt dat de VVD-visie niet.”

Als je op 50Plus stemt, krijg je er eigenlijk een extra VVD-er bij?

“We hebben als VVD een goede lijst met mensen die zich ook buiten Brussel hebben bewezen. Ik wil graag zoveel mogelijk mensen hebben. Dus: stem VVD. Mocht Toine Manders in het Europees Parlement komen, dan ga ik geen partij uitsluiten die mij nog eens goed zou kunnen helpen.

“De VVD is geen eendagsvlieg. De VVD zit al sinds decennia in het Nederlands parlement. We hebben vele jaren geregeerd en we leveren de premier, we hebben een stevige Tweede Kamerfractie en dus is het een stevige club. Ik kan niet beoordelen of 50Plus over vijf jaar nog bestaat. Dus ik weet niet of je daar op moet stemmen. De mensen zijn vrij om te stemmen, maar ik zou toch VVD adviseren.”

‘Europa waar nodig’ is jullie lijn. Het is niet erg duidelijk in het programma wat wel en niet nodig is.

“We hebben Europa hard nodig op het gebied van markt, munt, internationale handel en dat betekent banen voor ondernemend Nederland en voor de Nederlandse burger. Europa is een versneller. We zouden zonder euro en zonder open grenzen nooit zo goed naar Zuid-Europa kunnen exporteren. Die markt is belangrijk. Daarnaast is Duitsland ons grootste exportland in de Europese Unie en de muntunie, dus zolang Duitsland erin zit, zitten wij er ook in.

“De lidstaten kunnen voldoende zelf en als ze het niet zelf kunnen, dan moet je het samen doen.”

Wat moet Europa vooral niet doen?

“Alle regelgeving die die vrije markt en ondernemers hindert. Dat zijn overdreven milieuregels. Als je de uitstoot van broeikasgassen wilt beperken heb je een Europese norm nodig, maar je moet zelf kunnen bepalen hoe je als land die norm bereikt. Europa moet niet tot in de details regelen hoe dat zou moeten.

“Je moet van alle onnodige regelgeving afzien. Ook moet je zaken alleen doen als ze echt grensoverschrijdend zijn. Dan moet je ze Europees aanpakken en liefst nog internationaal. Maar fijnstof – in Nederland is dat vooral zeezout – is geen grensoverschrijdend verschijnsel. Dat moet je zelf aanpakken. De lidstaten kunnen voldoende zelf en als ze het niet zelf kunnen, dan moet je het samen doen. Ons verhaal is het handelsverhaal.

“Universiteiten kunnen bijvoorbeeld heel goed onderling samenwerken. De Bolognaverklaring (vooral bekend door de invoering van de bachelor-master-structuur, CA) laat dat zien. Daar kwam de EU niet aan te pas. Ik vind het niet nodig dat er een eurocommissaris is die zich met onderwijs bezighoudt. Binnen ALDE zullen er mensen zijn die dit anders zien. We gaan daar dan een flink robbertje over vechten. Mijn lijn is dat als die eurocommissaris er toch zit, die zo min mogelijk regels maakt.

“Het gaat om het DNA van de Europarlementariër. In je DNA moet zitten dat de Europese Commissie moet aantonen dat het broodnodig is om iets te gaan regelen. Ons idee is ‘nee’ en zij moeten ons keihard overtuigen dat het ‘ja’ moet zijn. En dan zullen we nog kritisch blijven. Als we het voorstel goed vinden, gaan we het bovendien niet opleuken door meer te doen dan nodig.”

“Een Europees daklozenbeleid is een goed voorbeeld. Er zou een Europees daklozenfonds komen met een paar miljard waaruit dingen voor daklozen kunnen worden gedaan. Dat moeten de gemeenten regelen, misschien de nationale overheid, maar Europa zeker niet.”

“Bij eurobonds heb je met de buren dezelfde creditcard. Het zal landen als Griekenland niet aanzetten om hervormingen door te blijven voeren.”

Wat is voor de VVD echt onaanvaardbaar in Europa?

“Eurobonds (Europese staatsobligaties, CA) zijn onaanvaardbaar. Dat betekent dat heel Europa dezelfde staatsobligaties heeft. Die staatsobligatie is vrij hard omdat de Duitsland daarachter staat. We weten dat wat er ook gebeurt, de Duitsers zullen betalen. Het voordeel is volgens Sophie in ’t Veld (lijsttrekker D66, CA) dat de Grieken en de Portugezen dan minder rente hoeven te betalen. Dan vergeet je dat Nederland en Duitsland meer rente moeten betalen.

“Ierland heeft het vertrouwen van de financiële markten teruggekregen omdat ze enorm veel bezuinigd hebben en de begroting nu op orde hebben. Het is niet Olli Rehn (Eurocommissaris voor o.a. de euro, CA) maar de markt die discipline geeft. Bij eurobonds heb je met de buren dezelfde creditcard. Je kunt dan onbeperkt pinnen en dat lijkt me een slecht idee. Het zal landen als Griekenland niet aanzetten om hervormingen door te blijven voeren.”

Chris Aalberts sprak Hans van Baalen in de Tweede Kamer. Dit interview is geautoriseerd.