In veel Oostbloklanden was het songfestival dit jaar populairder dan de Europese verkiezingen. In Slowakije ging slechts 13 procent van het electoraat naar de stembus, in Tsjechië was het 18,5 procent en in Slovenië net iets meer dan 20 procent. In omringende landen was het nauwelijks beter.
De kiezers in de nieuwe lidstaten, die een decennium geleden nog smekend in de armen vielen van de EU, hebben de middelvinger opgestoken naar de Europese democratie. En onze Oost-Europese vrienden hebben gelijk. Europa heeft veel weg van hotel California: je kunt inchecken, maar uitchecken kan alleen als je fors betaalt.
In de lobby van het Brusselse praathuis hebben zich vandaag 28 gasten verenigd die gaan bepalen wie de onderkoning van Europa wordt. Daar heeft u nauwelijks iets over te zeggen. U heeft donderdag gestemd en uw politieke voorkeur kenbaar gemaakt, maar het aanwijzen van een Europese Commissievoorzitter is in handen van 28 regeringsleiders die u nou juist niet heeft gekozen.
De procedure kunnen we vergelijken met het kiezen van de Paus. De Duitsers willen een stabiel figuur dat kan boekhouden, de Fransen willen iemand die de Duitsers in de gaten houdt en de Engelsen willen iemand die Europa haat. Nederland kiest zelden partij en wacht opportunistisch af, hopend op wat bijvangst, zoals een lekkere post in de Europese Commissie, het dagelijkse Euro-bestuur.
Partijpolitiek speelt nauwelijks een rol in Europa. Het aanwijzen van de nieuwe chef is als het familiediner na het overlijden van de pater familias. Na het traditionele gekift tussen de Duitse, Britse en Franse broers wordt er een diplomatieke koorddanser uit de periferie van Europa aangewezen die het familieberaad de komende vijf jaar mag leiden.
De laatste tien jaar was dat een conservatieve Portugees, daarvoor een gematigd linkse Italiaanse economieprofessor en weer daarvoor een tikje corrupte Luxemburger.
Europa begon als de grootste vredesoperatie op aarde, maar is uitgelopen op een smoezelige onderhandelclub waarin de grootste geldbuidel het debat dicteert. Dat zijn de Duitsers. Ze leveren de meeste afgevaardigden, bijna honderd, en hebben een verkapt vetorecht bedongen over de benoeming van commissarissen. Dan volgen de Fransen en de Engelsen. Daaromheen cirkelen 26.000 beroeps-bureaucraten, een enkele bevlogen Europeaan en vooral héél veel carrière-politici.
Meest bizar is de democratische legitimiteit van de gasten uit Slovenië. Dit dwergstaatje stuurt acht afgevaardigden naar het Europees parlement van 751 leden. In het land met twee miljoen inwoners trok slechts 21 procent van de mensen naar de stembus: niet meer dan 420.000 kiezers. De christendemocratische partij werd de grootste met een kwart van de stemmen. In totaal niet meer dan 105.000 stemmen dus.
In Nederland is er al een politicus die in haar eentje een grotere aanhang vergaarde: CDA-boerin Annie Pierik gaat met 110.000 voorkeurstemmen naar Brussel. Haar zetel is daarmee evenveel waard als de drie zetels van de Slovenen die bij haar in dezelfde fractie aanschuiven.
Daar klopt natuurlijk niks van. De Europese democratie verkeert in zekere zin nog altijd in een feodaal tijdperk waarbij niet je achterban bepalend is, maar je afkomst.
De oprichters van Europa waren ook geen democraten by heart, maar bezorgde heren die geen oorlog meer wilden. Dat was in de naoorlogse jaren een heel nobel streven. Oud-Hitler jugend lid Helmut Kohl en verzetsheld Francois Mitterand stonden hand in hand in Verdun en begroeven daarmee de Eerste – en de Tweede Wereldoorlog.
Ook die tijd is voorbij. Het wordt tijd dat we de lichten aandoen in Brussel en durven vast te stellen dat Europa een democratisch half-fabrikaat is dat we stilzwijgend accepteren, omdat het ons veel voorspoed heeft gebracht. Annie Pierik zou een voorbeeld moeten zijn van democratische vooruitgang, maar dat is ze niet. Het CDA wilde wél haar stemmen, maar niet haar rebelse aanwezigheid in Brussel.
Zolang de Europese politieke elite bang is voor de volkswil en het volk zelf niet stemt is er er maar constatering mogelijk: Europa floreert het beste bij verlicht feodalisme.
