Op Facebook zag ik deze week meerdere keren dit plaatje voorbij komen – en ja, it’s a question worth asking. Zeker op sociale netwerksites zoals Tumblr worden vroegere tijden geromanticeerd, maar ook in het straatbeeld zien we meer en meer minderjarigen die twintig jaar als ze 20 jaar ouder waren geweest in shock zouden hebben verkeerd wegens Kurt Cobain’s zelfgekozen dood.
Diezelfde frontman van Nirvana zou trouwens omdraaien in zijn graf als hij zag wat er van de grunge-hashtag op Tumblr is geworden, maar dat is een tweede. Een feit is in ieder geval dat de alternatievelingen van de vorige generatie hipper zijn dan ooit. Dat betreft dus de grungecultuur en ja, tevens de jaren 90 in plaats van 80 – maar de uiteindelijke vraag blijft hetzelfde: waarom zijn de jongeren van nu zo geïnteresseerd in de countercultuur van de generatie voor zich?
Laten we bij het begin beginnen: Het beeld dat we van het verleden krijgen, is niet representatief. Mensen hebben de eigenschap om vooral goede dingen te onthouden en al het negatieve weg te drukken – het is de aard van het beestje – dus liggen de Pearl Jam LP’s meer in het zicht dan de krantenknipsels over de koude oorlog en het vliegtuig dat neerstortte in de Bijlmer. Hoewel we wel weten dat die dingen zijn gebeurd, spreekt het beeld van undergroundconcerten, graffiti spuiten en tienerkamers die van top tot teen behangen zijn in posters van metroseksuele frontmannen tot de verbeelding. Dat zijn tevens de dingen die we zien in films die zich in die tijd afspelen, dus langzaam maar zeker slijpen deze dingen zich in in onze hersenen en ze spreken ons aan.
Want, although we beg to differ, hebben we vandaag de dag niet zo veel om tegenaan te trappen. De problemen die er zijn, zijn een ver-van-ons-bed-show: We weten dat Rusland fout bezig is, maar zolang ze zich alleen Oekraine willen toeeigenen, speelt het zich nog op veilige afstand van ons eigen land af. We weten dat er mensen in Afrika verhongeren, maar het zijn beelden waarmee we al vanaf onze geboorte worden doodgegooid, dus ze shockeren ons nauwelijk nog. We weten dat onze kleding onder erbarmelijke omstandigheden gemaakt wordt, maar we zouden pas in actie komen als de prijzen van die kleding omhoog zouden gaan. Op dat gebied krijgt iedereen die de millenials een narcistische generatie noemt, meteen gelijk: als andere mensen moeten lijden zodat wij het beter hebben, dat zij dan zo.
Afgezien daarvan heeft deze generatie eigenlijk helemaal niet zoveel geluk als iedereen denkt: ik geloof daadwerkelijk dat we onder meer druk staan dan onze ouders en grootouders. We zijn de dochters van feministes die moesten vechten om hun baan te behouden toen ze zwanger van ons werden, de kleinzoons van de mannen die naar Nederland kwamen om te wachten op een eigen Molukse staat. Wij hebben daarintegen toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en bovendien het internet, dat ons de toegang verschaft tot ieders privéleven maar ook dat van onszelf openbaar maakt. Van alle selfies die we maken zetten we alleen de beste op internet, in plaats van foto’s waarin we net wakker zijn en het speeksel nog aan onze mondhoek kleeft. Op Facebook liken we de pagina’s van topprogramma’s en intellectuele documentaires, in plaats van dat we eerlijk toegeven dat we óók naar Roy Donders kijken. We zijn zo selectief in de informatie die we uitzenden, dat we het idee krijgen dat iedereen perfect is en daadwerkelijk alleen naar intellectuele documentaires kijkt.
Daardoor ontstaat een soort competitie: we willen slimmer, bijzonderder en succesvoller zijn dan de mensen waarmee we ons omringen, we willen allemaal het alphamannetje of -vrouwtje zijn. Ondertussen kijken we allemaal naar elkaar op, omdat we allemaal een geweldig (maar onvolledig) beeld van onszelf neerzetten. Het gevolg is een minderwaardigheidsgevoel dat we allemaal delen, waardoor deze generatie zichzelf sneller de put in werkt dan welke voorgangers dan ook.
Terug naar dat verleden: op de manier waarop wij onszelf portretteren, wordt het verleden ook naar ons geportretteerd. De jaren 90 zijn in dit geval een walhalla van vrijheid en gelijkheid, waarin zestienjarigen indruk maakten door een kaartje te bemachtigen van een punkband in plaats van een indrukwekkend LinkedIn-profiel en in een tijd waarin steeds meer middelbare scholieren overspannen raken is het toch best een aantrekkelijk idee om je status te kunnen redden door een concertkaartje te kopen.
Wat betreft mode is het een bui die we al lang hadden kunnen zien hangen: modehuizen zoals Comme des Garçons en Alexander Wang zijn sinds de tijd van de grunge in grote lijnen hetzelfde gebleven, en Moschino blikt juist ironisch terug op de jaren 90, door bijvoorbeeld overdreven gebruik te maken van plaid, zoals in de film Clueless. Online is ondertussen zelfs een variatie op de grunge ontstaan: de ‘soft grunge’, inmiddels zelfs vereeuwigd op wikipedia. Maar waarom blijft in de mode – zelfs voor labels die bekend staan om hun avant garde ideeën – het verleden en specifiek deze tijd nog relevant?
Modeblogger Joost Nikkessen specialiseert zich in de mode uit de jaren 90 en omschrijft het als volgt: “De mode uit de jaren 90 was buitengewoon conceptueel, één kleding stuk bedroeg buiten haar functie als draagbaar oppervlak nog 20 achterliggende gedachten en mogelijkheden en dat blijft fascineren. Zo vormt fenomeen Martin Margiela deze dagen nog steeds een illusie, slechts enkele puzzelstukjes zijn gevonden, maar het is haast verwonderlijk hoeveel we nog niet weten of begrijpen. Bovendien bestaan subculturen vandaag de dag niet écht meer – je zou niet kunnen zeggen dat een bepaalde subcultuur echt aan deze tijd te linken valt – terwijl de avant-garde mode destijds beïnvloed werd door de punk, de new-wave, de grunge en alle andere tegenculturen.”
Als we al deze sectoren bij elkaar voegen, valt er iets van te zeggen dat de jeugd van nu het misschien wel zó goed heeft dat ze iets zoeken om zich tegen af te zetten. Het enige wat nog overblijft is dan de sociale norm, de illusie van zowel fysieke als intellectuele perfectie de we met z’n allen staande houden. Geen subcultuur prees zichzelf om zijn imperfectie zoals de grunge dat deed en daarmee is het de enige logische keuze voor deze generatie om op terug te vallen. De tienermeisjes van vandaag de dag zien er dus misschien nét niet uit als metalheads uit de eighties, maar als grungers uit de nineties.
Beeld: Shutterstock
