Jaren geleden werd ik gemaild door twee vrouwen die wilden lobbyen voor verplichte orgaandonatie. Zij hadden in hun familie meegemaakt hoe ingrijpend het orgaantekort kan zijn. Ze wilden een geen-bezwaar-systeem, waarbij burgers automatisch donor zijn en zich moeten melden om dat niet te zijn. In het buitenland levert dat systeem meer organen op dan het bestaande Nederlandse systeem waarbij burgers zich juist moeten aanmelden om donor te worden.
De vrouwen wilden weten hoe ze dit moesten aanpakken. Ik legde ze uit dat je met een handtekeningenactie niet veel bereikt. Je moet allerlei politieke tegenstanders overtuigen zodat er een Kamermeerderheid ontstaat. Het idee van de vrouwen was echter impopulair, schatte ik in, dus dat zou veel tijd gaan kosten. Het zou het beste zijn een politieke partij te overtuigen van dit idee, zodat die het werk kon gaan doen.
D66 had toen net een mediagenieke woordvoerder zorg: Pia Dijkstra. Misschien dat de vrouwen haar eens moesten contacteren? D66 leek ook niet op voorhand tegen hun voorstel. Ik weet niet hoe het verhaal van deze vrouwen afliep, maar D66 bepleitte de laatste verkiezingen wel een geen bezwaar-systeem. Een geslaagde lobbypoging?
Ik moest hieraan denken bij het Handboek Public Affairs van Frans van Drimmelen, eigenaar van een bureau in public affairs. In de volksmond is hij lobbyist, al is public affairs eigenlijk breder. Hij schrijft een ‘open boek’ over belangenbehartiging en pleit voor transparantie. Een mooi steven, nietwaar?
Transparantie gaat over welke lobbyisten actief zijn, welke belangen ze naar voren brengen en namens wie. Dat is volgens Van Drimmelen de kern van goed lobbyen. Zijn boek gaat dan ook over deze vragen: wie lobbyt waar en wanneer? Dat is informatief, maar de vraag blijft of Van Drimmelen de maatschappelijk context van zijn werk überhaupt begrijpt.
Transparantie betekent voor Van Drimmelen twee dingen: duidelijk zijn tegen gesprekspartners en in een openbaar register staan. Maar het gaat natuurlijk om de vraag welke stemmen er wel en niet worden gehoord en hoe. Voor welke belangen is geen public affairs consultant ingehuurd?
De aap komt snel uit de mouw: het zijn vooral belangen van bedrijven en overheden waarvoor gelobbyd wordt. Dat zijn niet per definitie de belangen van burgers. Maatschappelijke organisaties lobbyen ook, maar vormen een minderheid die ook niet alle maatschappelijke geluiden laat horen.
Kijk naar de grootste lobbycratie: Europa. De burger komt daar niet binnen, maatschappelijke organisaties krijgen zo weinig aandacht dat ze Europese subsidie ontvangen om toch een beetje te kunnen lobbyen en daarom behartigt de EU vooral de belangen van grote bedrijven. Die hebben immers de meeste lobbyisten. De vrachtwagenchauffeur die ontslagen wordt door concurrentie van Roemenen wordt niet gehoord.
Van Drimmelen is ongetwijfeld een integer lobbyist die aan alle formele eisen voldoet. In zijn wereld is hij transparant. Er is geen reden hem meer te wantrouwen dan zijn collega’s, maar zijn invulling van transparantie is wel heel beperkt. Van Drimmelen suggereert in zijn boek dat er niets mis met public affairs: ‘want ik sta in een register en ik vertel voor wie ik werk’, terwijl elke burger aan zijn water aanvoelt dat er iets fundamenteel niet deugt.
Als je echt transparant bent, vertel je niet alleen dat je belangen behartigt, maar ook hoe je dat doet. Dat vertelt dit handboek helemaal niet. Welke technieken zijn er? Hoe effectief zijn die? Hoe overtuig je tegenstanders? Dat zijn de zaken waar burgers van zouden kunnen leren. Met name al die burgers die geen professionele lobbyist kunnen betalen, zoals de vrouwen die andere orgaandonatie willen. Alleen dan zouden ook burgers kunnen doordringen tot de politiek, naast grote bedrijven en overheden.
Die transparantie geeft Van Drimmelen de lezer niet. Wat gek.
Chris Aalberts is auteur van: Kunnen burgers Europa van koers laten veranderen?
