In 2003 riep het seculiere Baath-regiem van de soenitische alleenheersende, maar in zijn olierijke land niettemin voor stabiliteit zorgende, Saddem Hussein in het Westen angst op. Zozeer dat de VS en Engeland er een volkenrechterlijk onwettige militaire interventie begonnen. Nu lijkt ieder in rep en roer vanwege de verovering van de stad Mosoel en andere steden in Noord-Irak door de met wrede executies angst aanjagende ISIS, een extreme afsplitsing van Al-Qaeda, informeel gesteund door soennitische generaals van het oude Baath-regime.
Begrijpelijk, omdat blijkt dat de zwakke shi’ietische premier Maliki de zaak niet in de hand heeft en mogelijk een en ander mede opriep door de pluriformiteit van zijn land te weinig in acht te nemen.
Dat laatste slaat in dat geval ook terug op de Amerikanen en Britten, die alles, – ja ook het opkomen van de in Irak tot dan afwezige Al-Qaeda – met hun rampzalige militaire interventie in het leven riepen.
Die interventie, het initiatief van Bush en Blair, had niet de instemming van de toen nog onbekende Obama. Ziedaar het dilemma waar de laatste voor staat, nu 1) de oorlog in Syrië en 2) het zich vernederd voelen van Irakse Soennieten samen een fanatieke groep strijders creëerden, gericht op de stichting van een kalifaat.
De soep wordt echter niet meteen zo heet gegeten als opgediend. Het aantal strijders is niet meer dan 10.000, maar omdat ze redelijk georganiseerd lijken en vanuit Mosoel naar Bagdad optrekken, is een burgeroorlog op handen en dus ook de eenheid van Irak in gevaar. De Koerden, die anders dan premier Maliki een sterk leger hebben en daardoor een centrale rol lijken te gaan spelen, vinden dat laatste niet erg: ze smachten al twee eeuwen naar een eigen staat.
Of de meeste Soennieten in Irak ook een eigen staat willen, is de vraag. Ze zijn er zich van bewust dat, om maar iets te noemen, de opdeling van vooral de gemengde hoofdstad Bagdad dan grote problemen zal geven.
Het beste is het dat er een regering komt van Sj’ieten, Soennieten en Koerden. Ik ben dat met Paul Bremmer eens, maar mede door zijn miskleun in en na 2003 is dat helaas vanaf het begin niet de strategie geweest.
De Soennieten zijn nu hoe dan ook, omdat ze naar de VS en naar het bewind van premier Maliki grote rancune voelen, in de greep van de extreme ISIS. Maar als ze een eigen staat zouden krijgen, zullen ze niet lang willen in die greep willen blijven. Daarvoor is hun politieke traditie te seculier; de Baath-generaals zien ISIS als een tijdelijk voertuig tegen Maliki (en de Amerikanen).
In de huidige situatie is actie ondernemen tegen de vanuit Nederland afkomstige Syriegangers van belang. Zij moeten in elk geval worden gecheckt op mensenrechtenschendingen, maar ter plaatse zullen de drie grote groepen het hoe dan ook onderling moeten oplossen.
Geweld heeft een eigen dynamiek en een harde interventie van buitenaf zal het slechts doen verhevigen, nog los van de vele burgerslachtoffers die dit gaat kosten. In de VS zijn er thans (vooral republikeinse) krachten die willen dat Obama militair hard ingrijpt. In de lucht en ook op de grond. Dit om geopolitieke redenen en vanwege de olie. In de Koerdische regio is die ruim aanwezig.
Gelukkig is de nu al vrij autonome Koerdische regio momenteel het meest stabiel in Irak. Het Westen hoede zich in elk geval voor een tweede militair avontuur in dit wespennest.
