Na een maand lang praten, stuitte informateur Bart de Wever (N-VA) dinsdag op een keihand ‘non’ van de Franstalige christendemocraten. Het lijkt erop dat hij sinds de verkiezingen door hen aan het lijntje gehouden is. Toch wil hij doorgaan. Omdat alles in politiek België met elkaar samen hangt, is een nieuwe regering nog ver weg.
“Hoe kunnen we nu geloven dat een wolf in een maand tijd een schaap wordt? Ga je met een buurman die heel de tijd stenen over de heg gooit, achteraf nog een gezamenlijke tuin aanleggen? De N-VA is Belgo- en Eurosceptisch, dit is geen positief project voor België, er is geen vertrouwen in deze coalitieformule en in de N-VA”, aldus de Franstalige CDH-voorman Benoit Lugten dinsdagavond in de Franstalige media over de formatie. Met zijn verklaring kwam een eind aan een Belgische informatieronde die een maand duurde. Lutgen reageerde op de nota die informateur Bart de Wever (N-VA) had geschreven, waarin de contouren voor een nieuwe, centrumrechtse federale regering werden geschetst. In de nota, die dinsdag uitlekte, staat onder meer dat de nieuwe coalitie voor een flexibele arbeidsmarkt en minder belastingen zou gaan. Ook liet hij zijn eis tot extra hervormingen van het Belgische staatsmodel vallen. Dit deed De Wever om de Franstalige christendemocratische CDH gunstig te stemmen. In zijn droomregering zouden naast N-VA en CDH ook de Franstalige liberalen (MR) en Vlaamse christendemocraten (CD&V) zitting nemen. Maar de zachte toon van De Wever mocht niet baten. Het CDH zei ‘non’:
Om de houding van het CDH te kunnen verklaren moeten we terug in de tijd. Onder de vorige partijleider, Joëlle Milquet (2003-2011), weigerde de partij elke samenwerking met De Wever en was ze altijd de politieke bijwagen van de PS van Elio di Rupo. Haar opvolger Benoit Lugten ging hiermee door en zette de N-VA in de laatste verkiezingscampagne weg als een gevaarlijk monster (Hij ging minder ver dan de liberale MR, die de N-VA zelfs ‘racistisch’ noemde). De situatie veranderde echter na de verkiezingen van 25 mei, toen De Wever een derde van de Vlaamse stemmen binnen haalde en als eerste aan zet was om een federale regering te onderzoeken. Al gauw werd duidelijk dat hij een rechtse regering van zijn N-VA, CD&V, MR én CDH wilde vormen. Met deze formule moest de sociaaldemocratische PS van Di Rupo buiten de regering gehouden worden; volgens De Wever een sta in de weg voor meer economische groei. De informateur ging discreet aan de slag en probeerde het CDH achter de schermen los te weken van de PS. Maar dat ging moeizaam, erg moeizaam. Al na anderhalve week kondigden Lutgen namelijk aan dat hij met de PS coalities zou gaan vormen in Wallonië en Brussel. Immers, ook in die deelstaten was de formatie na de verkiezingen gestart en daar was de PS de grote winnaar. Lutgen en PS-leider Di Rupo zetten de liberale MR buiten spel en veroordeelden hen voor nog eens vijf jaar tot de oppositie. De Vlamingen waren op hun beurt verrast door de actie van de Franstaligen en kwamen in de benen: nog geen dag later kondigden de N-VA en het CD&V aan om samen, en zonder de Vlaams-liberale Open VLD, een Vlaamse regering te vormen. Dit alles kwam de federale formatie niet ten goede. Een federale regering moet volgens het Belgische model het liefst een afspiegeling zijn van de regeringen in de deelstaten, zodat er geen politieke impasses in de besluitvorming kunnen ontstaan. Die mogelijkheid was nu uitgesloten.
Desondanks ging federaal informateur De Wever door met zijn onderzoek. Elke week werd zijn opdracht door koning Filip verlengd, zodat hij kon slagen in zijn missie: het CDH warm krijgen voor een federale regering zonder de PS. Tevens liet CDH-leider Lutgen in de Vlaamse media weten niet getrouwd te zijn met Di Rupo en open te staan voor De Wever op federaal niveau.
Gedurende de voortgaande informatiepoging van De Wever stond PS-leider en aftredend premier Elio di Rupo niet geheel langs de zijlijn. Naast het smeden van linkse formaties in Wallonië en Brussel nodigde hij op zondag 15 juni Vlaams minister-president en CD&V-leider Kris Peeters uit voor de ‘Doudou’. Dit is een eeuwenoud volksfeest in zijn stad Mons, dat op de immateriële werelderfgoedlijst van de UNESCO staat. Eregast Peeters, die getipt wordt als nieuwe premier in de centrumrechtse droomcoalitie van De Wever, was overrompeld door het enthousiasme van de Franstaligen en werd door de meegekomen Vlaamse media neergezet als ‘toekomstig federaal premier’:
Maar de grootste zet van Di Rupo kwam afgelopen weekend, toen hij op de Franstalige zender RTBF pleitte voor een federale regering zonder de N-VA. “De N-VA wil onafhankelijkheid en is ultraliberaal en conservatief. We moeten alles doen om zo’n separatistische partij uit de regering te houden”, zei hij in een tv-studio. Di Rupo zei zich zorgen te maken over de MR, die hoe dan ook in een federale regering met de partij van De Wever zou willen stappen. Hij repte niet over het CDH. Waarschijnlijk omdat hij al wist dat de christendemocraten niet zouden meewerken aan een coalitie met de N-VA, maar ook omdat het cijfermatig mogelijk is om alleen de MR een federale regering te vormen. Deze constructie is echter uitermate moeilijk, omdat de MR dan als enige Franstalige partij in een federale regering tegenover twee linkse Franstalige regionale regeringen zou komen te staan. Maar ook omdat het Franstalige smaldeel in zo’n regering dan te klein zou zijn voor een geloofwaardige democratische legitimatie.
De uitspraken van Di Rupo in de Franstalige media werden in Vlaanderen gezien als een voorbode op wat komen zou. Dinsdag werd de nota van De Wever bekend en nog dezelfde avond trok CDH-voorman Lutgen zich uit de onderhandelingen terug. De Wever kon woensdag weinig meer doen dan zijn ontslag aanbieden bij koning Filip. Kort daarna lichtte hij zijn standpunten toe aan de media:
De Wever zei ‘ter beschikking’ te blijven om ‘te doen wat nodig is’. Het verhaal is wat hem betreft nog niet ten einde. Maar welke kanten kan hij nog op? Zoals gezegd is het mogelijk om een federale meerderheidsregering te vormen zonder het CDH en met de Franstalig-liberale MR. In dat geval moet hij de Vlaams-liberale Open VLD uitnodigen om mee te doen. Zij zullen dan waarschijnlijk ook een plek opeisen in de Vlaamse regering. Zo’n combinatie ligt echter moeilijk bij het CD&V, dat haar macht in de toekomstige federale en Vlaamse regering dan ziet krimpen. Op Vlaams niveau krijgt de partij van Kris Peeters dan minder ministers en op federaal niveau zou Peeters zelf geen premier kunnen worden. Het is namelijk een goed gebruik dat de grootste politieke familie de premier levert. In dat geval zou niet Peeters, maar wellicht Open VLD-boegbeeld Maggie de Blok in beeld komen als premier. Een doemscenario voor het CD&V. Als alternatief is er nog een ‘spiegelregering’ mogelijk van N-VA, CD&V, PS en CDH. Dit zijn de partijen die momenteel aan Vlaamse en Franstalige kant proberen een coalitie te vormen. De kans op een dergelijke combinatie lijkt echter onwaarschijnlijk, omdat de PS en N-VA weigeren om samen te werken. Mocht zo’n federale regering er toch komen, dan zou het vanwege de uiteenlopende verhoudingen gaan om een zakenkabinet zonder echte visie of agenda.
Op 21 juli vieren de Belgen hun nationale feestdag en daarna gaan de politici – koning incluis – traditiegetrouw een paar weken met vakantie. Dit zou dus een mooie deadline voor een nieuwe regering kunnen zijn. Door de huidige impasse lijkt deze dag zeker niet gehaald te worden. Indien de bovengenoemde alternatieven mislukken, komt een klassieke tripartite-regering van socialisten, liberalen en christendemocraten ten tonele. Deze coalitie heeft een meerderheid aan beide kanten van de taalgrens, maar zal op weerstand stuiten bij de liberale partijen die in Vlaanderen, Wallonië en Brussel vooralsnog niet in een coalitie zullen komen. Hoe kunnen de liberalen dan op regionaal niveau oppositie voeren tegen beleid van hun eigen federale regering dat de regionale regeringen met elkaar uitvoeren? Ook zal de N-VA vanuit de Vlaamse regering harde oppositie voeren tegen zo’n federale regering.
Door de mislukte informatiepoging van De Wever wordt het dus niet gemakkelijk om een nieuwe regering op de been te krijgen. Vandaag zijn de nieuwe consultaties al begonnen. Het ziet er naar uit dat de politici en koning Filip een lange zomer tegemoet gaan.
