Het is al eens eerder gedaan, namelijk op de tekentafels van de eertijds koloniale machten Engeland en Frankrijk. Veel van de grenzen in Afrika en het Midden-Oosten zijn afkomstig van de overheidsburelen aan de oevers van de Thames en de Seine. De hoge ambtenaren Sykes (Brits) en Picot (Frans) kwamen een kleine honderd jaar geleden tot een voorstel voor de grenzen van Irak en Syrië en deze gelden tot op de dag van vandaag.
Niets staat de inwoners van Irak in de weg hetzelfde te doen: het land te verdelen in drie onafhankelijke naties: Koerdistan in het noorden, Sjiietistan in het midden en zuiden van het land en Soennitistan in het westen en noordwesten van het land. De grote wereldmacht Verenigde Staten heeft al lang geen zin meer om met inzet van materieel en mankracht weer de rol van politieagent op zich te nemen en schaart zich zo stilletjes in het kamp van de Russen en Chinezen die daar hoe dan ook al weinig heil in zagen. Bovendien is landjepik na de annexatie van de Krim blijkbaar weer en vogue. Nee, de straks voormalig Irakezen kunnen hun gang gaan en hun land opheffen.
Maar wat zullen de consequenties zijn van een dergelijke ontwikkeling die serieus overwogen wordt? Zo suggereerde de Israelische premier Netanyahu onlangs nog dat Koerdistan onafhankelijk wordt en ook Rusland en China heb ik geen grote bezwaren horen uiten. De stem van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Kerry, ‘Irak moet één blijven’, werd gehoord maar nauwelijks serieus genomen.
Voor Koerdistan zal er het minste veranderen. De regio beschikt reeds over een verregaande vorm van autonomie en met onafhankelijkheid zal zij loskomen van de knellende banden met Bagdad inzake de verdeling van de oliegelden. Bij onafhankelijkheid zal het land helemaal zelf mogen beschikken over de oliegelden, en deze ongetwijfeld verder investeren in het land dat al zo booming is.
Sjiietistan kan niet anders dan een vazalstaat van Iran worden. Geografisch ligt het aan de boezem van het land der Ayatollahs en ongetwijfeld zal er een euforie heersen van gelijkgezindheid: een tweede sjiietische staat in het Midden-Oosten. En ook daar geldt dat er aan inkomsten geen gebrek is. Daar zorgen de zuidelijke olievelden wel voor en de havenstad Basra voor de uitvoer.
Grote vraag is hoe Soennistan zich gaat ontwikkelen. ISIS (nu IS) mag daar dan de leiding hebben, ze is van veel coalitiepartners afhankelijk, van clanoudsten tot vroegere aanhangers van dictator Saddam Hoessein. De ideologie van IS wijst nationale grenzen af en streeft naar een kalifaat dat alle moslims verenigt. En dan is Soennitistan maar een heel klein gebiedje. Er is nog een lange weg te gaan. De onstabiliteit van de toekomst zit overduidelijk in deze kunstmatige rompstaat die louter omgeven wordt door vijanden en zelf geen uitweg heeft naar de zee. Hoe kan zo’n staat economisch overleven?
Maar niets is uitgesloten en in het Midden-Oosten al helemaal niet.
De hier voorgestelde oplossing mag politiek-strategisch aantrekkelijk lijken, en op termijn zelfs leiden tot een soort van politieke stabiliteit in de regio, voor de mensen is het een humanitaire ramp. Het verleden leert ons dat het herschikken van grenzen leidt tot eindeloze vluchtelingenstromen en het uit elkaar scheuren van families en gemeenschappen. Mag het in de beeldvorming dan zo zijn dat er ‘soennieten’ zijn en ‘sjiieten’, de ‘situation on the ground’ is veel diverser. Zo zijn sjiieten verdeeld in allerlei substromingen en soennieten zijn heus niet allemaal even extreem religies als de IS-mensen. Integendeel. Dan zijn er nog de christelijke gemeenschappen, zoals de Chaldeeuwen en is er sprake van Turkmeense gemeenschappen. En dan moet je je ook nog eens voorstellen dat er –tot op zekere hoogte- door de gemeenschappen heen wordt getrouwd en er dus kinderen zijn met een vader en een moeder van verschillende religieuze of etnische komaf. En mogen de leidslieden dan ideologische scherpslijpers zijn, het overgrote deel van de Irakezen (ik gebruik de term toch maar) wil niet anders dan wat alle mensen in de wereld willen: een veilig leven, een goede gezondheid, een prettig huis, een toekomst voor zichzelf en de kinderen en kleinkinderen. Het zijn in de eerste plaats mensen die in het Midden-Oosten wonen.
Toen de nieuwe grenzen getrokken werden van Polen na de Tweede Wereldoorlog, toen Turkije en Griekenland in 1922 de strijd met elkaar staakten, toen de strijd in toenmalig Joegoslavië in de jaren ’90 losbarstte, vonden massale volksverhuizingen plaats. De Polen bij de Polen, de Duitsers bij de Duitsers, de Grieken bij de Grieken, de Turken bij de Turken en de diverse Joegoslavische etniciteiten bij elkaar. Op papier wel zo ‘prettig’, maar in elk huisgezin een klein of groot drama.
De deling van Irak past in het vaak zo aantrekkelijke essentialistische zwart-wit denken van de mens: dan weten we maar waar we aan toe zijn. Maar de voorgestelde deling past totaal niet bij de dagelijkse levenspraktijk van de mens die van nature juist heel divers is. Elk mens heeft wel een ‘vreemde eend in de familiebijt’.
De oplossing voor Irak ligt niet in het opnieuw opdelen van het land, maar in het bouwen van bruggen naar elkaar. In tolerantie. Deze oplossing is voor politici en machthebbers ongetwijfeld weinig aantrekkelijk, maar voor de gewone mensen in Irak, en zij vormen de meerderheid, verreweg de beste.
