Samsom wil de begrotingsregels voor bepaalde lidstaten laten vieren, de VVD wil dat niet. Mooi!
Dat de huidige regeringscoalitie geen gelukkige verbintenis is moge al even duidelijk zijn. Want hoewel er nog niet openlijk gevochten wordt rommelt het nu geruime tijd in deze liefdeloze relatie en verbetering lijkt er niet in te zitten. Waar goede wijn met de jaren beter wordt doet Rutte II het omgekeerde: het was mager, het is pover en het wordt alleen maar droeviger. Het kabinet strompelt van het ene incident naar het andere, van het gedreutel van Jetta Klijnsma over moestuintjes – Hans Spekman: “Dat vond ik stom van haar” – naar het falen van Plasterk’s superprovincie, en van het meest recente grapje van VWS over dienstreisjes naar een fundamenteel verschil van mening over economisch herstel in onze Zuid-Europese broederstaten.
Dat laatste geeft pijnlijk weer waarom het nooit echt wil vlotten met deze regering. De PvdA zingt op één mei nog steeds massaal de internationale, terwijl bij de liberalen de voorliefde voor pecunia nooit ver weg is. Aan de ene kant is het idee dat we het allemaal goed kunnen hebben als we er samen de schouders onder zetten best mooi, er komt in de praktijk alleen geen donder van terecht. De VVD daarentegen stelt dat – of we het nou leuk vinden of niet – de wereld draait om geld en mensen hun eigen belangen moeten behartigen. Punt. De partij pleit daarom voor individuele verantwoordelijkheid omdat een land van schuldenaren geen gelukkig land is, en is daarbij niet te beroerd om zelf het goede voorbeeld te geven.
Met dat als uitgangspunt proberen de liberalen al jaren de Nederlandse overheidsfinanciën op orde te krijgen. Dat heeft de nodige ingrijpende bezuinigingsmaatregelen opgeleverd: defensie uitgekleed, de WW ingekort, de ooit heilige hypotheekrenteaftrek beperkt, overheidssalarissen bevroren, om maar wat te noemen. Daarmee doet de partij een beroep op het incasseringsvermogen van de Nederlandse bevolking: we begrijpen dat dit niet fijn is – nee echt – maar het is noodzakelijk om groter leed in de vorm van een oplopende staatsschuld en boetes uit Europa te voorkomen. Die boodschap was al moeilijk genoeg te verkopen toen Nederland nog economisch in de lift zat – ook toen pleitte de VVD voor saneringen, in tijden van recessie zoals de afgelopen jaren is het bijkans onmogelijk.
Toch wist de partij het voor elkaar te krijgen op een platform van economische hervormingen de verkiezingen te winnen. Daaraan gekoppeld zit een harde lijn in Europa. Dat kan ook niet echt anders, want de VVD kan moeilijk van de Nederlandse burger gaan eisen dat deze financieel verstandig te werk moet gaan en bezuinigingen doorvoeren terwijl de partij tolereert dat andere landen dat niet doen. Als de EU Nederland verplicht om miljarden aan garanties af te staan om kwakkelende lidstaten op de been te houden, dan moet daar toch minstens tegenover staan dat die landen zich aan dezelfde normen gaan houden als wij. Zeker wanneer, zoals tegenwoordig het geval is, de economische groei of krimp in de andere lidstaten directe gevolgen heeft voor onze eigen economie. Aanhoudend wankelende staten zijn slecht voor de economische reputatie van de Europese economie als geheel, en dus voor de Nederlandse import en export, de drijfveer van onze economie.
Dat is op zichzelf al vervelend genoeg want dat voelt de Nederlandse ondernemer, maar diezelfde ondernemer moet vervolgens ook nog zijn belastinggeld afstaan om die prutsers op de been te houden. Dan kan het niet zo zijn dat dan maar getolereerd wordt dat het gepruts voortduurt, dus moeten begrotingsafspraken nagekomen worden. Mede met die boodschap heeft de VVD de verkiezingen tot tweemaal toe gewonnen, het zou daarom electorale zelfmoord zijn daar nu van af te wijken.
Dat heeft alleen niemand de PvdA verteld, blijkbaar. Samsom achtte het ruim een week geleden opportuun voor te stellen dat het voor Frankrijk en Italië mogelijk zou moeten zijn het begrotingstekort toch op te laten lopen als dat uiteindelijk goed is voor de economie van dat betreffende land. Dat is net als het ‘sterkste schouders’-argument woordelijk mooi maar praktisch dom. Samsom hekelt zelf het gerommel met begrotingsregels, waar sommige landen wel, andere landen niet zich daar aan hoeven houden. Dat is inderdaad niet de bedoeling, maar de oplossing is niet om dan maar gewoon iedereen een vrijbrief te geven. Daarbij is Frankrijk niet zomaar een lidstaat, het is na Duitsland nog steeds de meest invloedrijke deelgenoot van de continentale EU – of we dat nou leuk vinden of niet. Coulance ten opzichte van Frankrijk is daarom not done, dat wekt aan alle kanten de indruk van een voorkeursbehandeling en schept een gevaarlijk precedent.
Bovendien kan de Nederlandse regering zich onmogelijk achter een dergelijk idee scharen zolang de VVD daar in zit, want dat zijn nou juist de begrotingshaviken. Daarom haastte die partij zich Samsom de les te lezen. Daarbij kreeg de VVD steun van het CDA, dat de kans schoon zag even lekker te ageren tegen de zwakkere coalitiepartij.
Wat bezielde Samsom dan deze onzalige uitspraken te doen? Ordinaire partijpolitiek. Meer valt er niet van te maken. Het is wederom een poging het eigen geluid te laten horen, te laten zien dat de PvdA heus wel een eigen visie heeft en niet bang is die te verkondigen, ook als die tegen het zere been van de wederhelft is. Samsom zal de hete adem van Lodewijk Asscher in zijn nek voelen en zich realiseren dat zijn politieke lot steeds fragieler wordt naarmate de PvdA verder afzakt. Daarom ziet hij zich genoodzaakt zichzelf te profileren als voorvechter van het gedachtegoed van de partij. Dat dit dan ten koste gaat van de onderlinge cohesie in de huidige regering doet niet ter zake, want het is vanaf nu ieder voor zich.
De campagne is daarmee rijkelijk vroeg begonnen deze keer, de wijze woorden van Arie Slob ten spijt.
Maar ja, wie interesseert het landsbelang nou wanneer er zieltjes gewonnen kunnen worden? Breek de boel maar af, vecht elkaar de tent uit, dan kan er daarna in ieder geval weer geregeerd worden. Zonder de PvdA, Deo volente. Kan dat gruwelvoorstel over de WOB ook gelijk weer de ijskast is.
Lees ook: ‘Dit kabinet is uitgeregeerd‘.
