De romantiek is begraven in het voetbal. De dromers, die tijdens het WK van 2010 vanaf de kansel nog kweelden over de ondergang van de Hollandsche School, bejubelen vier jaar later met de pootjes omhoog het tactische vernuft van Louis van Gaal. De nostalgici kunnen ook niet anders. Cijfers hebben alle zweverigheid gedoofd.
Het wereldkampioenschap van 2014 is het jaar van de statistieken. Het voert misschien wat ver, maar je kunt beweren dat de voetbalsport eindelijk volwassen is geworden en niet langer wordt geregeerd door voodoo-types, waarzeggers en teleurgestelde WK-spelers met een 1974-traumacomplex, maar door gortdroge cijferaars.
Fifa’s website biedt een mer à boire aan voetbalfeiten. Wie het WK op televisie volgt kan de rauwe data een paar dagen later teruglezen en constateren dat niet attractiviteit het beste scoort, maar efficiëncy. In Nederland zijn er de jongens van Catenaccio en Infostrada die fantastisch werk leveren en puike analyses serveren.
Simon Gleave, hoofd analyse bij Infostrada, is lyrisch over het Hollandse reactiespel. “Op dit WK is Nederland een van slechts 5 landen met minstens 30 schoten op doel; een van 5 met meer dan 20 schoten op doel van binnen de zestien; het land met de meeste goals (12); en ook nog eens het land van memorabele doelpunten zoals die van Robin van Persie en Arjen Robben tegen Spanje. (Probeert u zich een goal van de zogenaamde nieuwe Nederlanders – Duitsland – voor de geest te halen.) Van Persies goal hoort bij de lijst van klassieke doelpunten van Nederland op WK’s met de briljante goals van Johan Cruijff (1974), Arie Haan (1978) en Dennis Bergkamp (1998). Kinderen – ook mijn kinderen – proberen de zweefduik van Van Persie na te doen. Robin van Persie en Nederland anno 2014 – nu al onderdeel van het internationale WK-erfgoed.”
Maar deze statistische berichten zijn nog zijn niets vergeleken bij de statistiekregen die FiveThirtyEight, de verse site van oud-New York Times grafiekenkoning Nate Silver, over ons uitstort.
Wie echt wil weten waarom Nederland goed speelt, moet deze site volgen. Morgen treedt Oranje aan tegen Costa Rica en op papier is dat te doen. Nederland is, zoals gezegd, het meest effectieve elftal met 12 doelpunten. Arjen Robben staat op de derde plek in het Fifa’s beste speler klassement, nog voor Lionel Messi.
Costa Rica heeft twee spelers die een negen of hoger scoren: keeper Navas (9.05) en verdediger Duarte (9.02). Nederland heeft met Robben, De Vrij, Van Persie en Sneijder een bredere selectie van topspelers. Costa Rica helden Campbell en Ruiz scoren prima cijfers, maar halen niet het niveau van het Oranje-superkwartet. Ruiz is bovendien een speler die opvallend veel overtredingen maakt (11!). Tipje voor Stefan de Vrij: ga Ruiz per ongeluk op de tenen staan. Deze driftkop kun je rood aansmeren.
Als we winnen, moeten we waarschijnlijk tegen Argentinië. Dan pas wordt het spannend. De Argentijnen zorgen misschien niet voor sprankelend spel, maar wel veel voor uitmuntende rapportresultaten bij de Fifa. Bij de Argentijnen lopen drie spelers rond die een negen scoren of meer: verdediger Ezequiel Garay, middenvelder Di Maria en hun superster Lionel Messi (een 9,45) natuurlijk.
FiveThirtyEight heeft Messi cijfermatig uiteengerafeld en constateert dat zijn spel ‘onmogelijk’ is. Niet alleen is de Argentijnse dribbelaar de meest effectieve scorer, hij is ook een speler die grossiert in het geven van gave assists en een man die relatief vaak scoort vanbuiten het strafschopgebied. Wie deze rapportcijfers leest, snapt niet waarom we überhaupt nog het veld ingaan tegen Argentinië. Die man is veel te goed.
Maar nu komt het. Wie de kleine letters van de mathematische Messi hagiografie doorspit, kan toch hoop putten. Messi knalt vaak op het doel en schiet vaak raak. Van zijn 735 schoten, gemeten vanaf 2010, vliegen er gemiddeld 0,182 tegen het net. Dat is angstaanjagend veel.
Maar dan valt ineens iets anders op in een taartpunt vol stipjes: de naam van Arjen Robben. Robben is geen afmaker in klassieke zin, en ook geen topscorer, maar heeft een ander geheime kwaliteit.
Van de 367 schoten die Robben sinds 2o10 op de goal vuurde was slechts 0,110 doeltreffend. Zijn twee grootste missers herinneren we allemaal: dat ene schot op de benen van Casillas in de WK finale van 2010 en zijn gemiste strafschop in de Champions League halve finale van 2012. Toch is onze vriend uit Bedum uitmuntend in één bepaald ding. Deze grafiek van Nate Silver vertelt waarom.
Robben is een Rambo, een voetbalguerilla die in zijn eentje de tegenstander kan elimineren. Robben kent een trucje dat Messi niet goed beheerst: hij is de koning van de omschakeling. Arjen Robben is het wisselstroomhuisje van Oranje. Bij hem draait het spel van negatief naar positief. Als hij een bal onderschept en wegrent is hij de gevaarlijkste voetballer op aarde.
De cijferaar van Nate Silver vergelijkt de Robben-acties met het moment in basketball waarbij de verdedigende partij transformeert in een dodelijke aanvalsarmada. “Risking a turnover to increase your chances of scoring a goal even by a small amount can be worth it”, constateert de site tussen de regels door. Zonder het te beseffen ontrafelen de voetbalstatistici hiermee het Geheim van Van Gaal.
Louis van Gaal laat Nederland geen voetbal spelen, maar basketballen met onze voeten. “In soccer, unlike in basketball, shooting efficiency isn’t the single most important stat. Since the value of a possession in soccer is much lower, so is the cost of missing a shot (and missed shots often have good outcomes as well). That said, quality shot opportunities in soccer are still a limited resource, so making the most of them is important.” Tja, daar staat het bewijs. Voetbal draait dus niet om balbezit, maar om efficiency.
Conclusie kortom: hou de boel achter dicht, pak die bal af en laat Robben scoren. Deze tactiek werkt, constateert ook hoofdanalist Gleave van statistiekenfabriek Infrostrada: “In 180 minuten voetbal zijn de twee tegenstanders van Nederland samen tot slechts één grote kans gekomen, een vrije kopkans van Chili’s (en Twentes) Felipe Gutierrez uit een corner in de 23ste minuut. Dat was ook nog eens een achterwaartse kopbal en dan staat Gutierrez ook niet bekend als kopper – hij miste dan ook doel. Voor Mexico scoorde Giovani Dos Santos uit een afstandsschot. Die bal kan erin gaan. Maar meestal gebeurt dat niet. De critici zeggen nu wel dat Nederland pas na die 1-0 goed begon te voetballen, maar 1. voor de 1-0 was het solide en 2. Nederland kon ook meer aanvallen omdat Mexico dat toestond.”
Het kan niet anders: Nederland wordt wereldkampioen. Als Messi zich gedeisd houdt in de halve finale.
