Terwijl België in de ban is van de Rode Duivels werkt de nieuwe informateur Charles Michel gestaag door aan zijn opdracht. De formatie zit muurvast omdat alle partijen over elke formule een veto uitspreken. Toch lijkt een ‘Zweedse coalitie’ de meeste kans te hebben.
Na het keiharde non van de Franstalige christendemocraten (CDH) op de nota van N-VA-leider Bart de Wever, de vorige informateur, wees koning Filip de Franstalige liberaal Charles Michel (MR) aan als informateur. Hij moet verkennen welke andere formules er mogelijk zijn dan die van De Wever. De Vlaming werkte een maand lang aan een centrum rechtse coalitie van zijn N-VA, de Vlaamse christendemocratische CD&V, de Franstalig-liberale MR en de CDH. Die laatste partij zei bij monde van haar leider Benoit Lugten nee tegen zijn plan, waardoor de formatie helemaal terug bij af was. Afgelopen week was het aan de nieuwe informateur, de zachtaardige Michel, om met iedereen te praten. Lutgen liet hem nogmaals weten dat onderhandelen met de N-VA heen zin heeft en dat er gezocht moet worden naar een andere combinatie op federaal niveau. Hij kreeg deze week van de koning tien dagen extra om daar uit te komen:
Welke coalities zijn er nu mogelijk? Om daar achter te komen moeten we het politieke systeem van België even onder de loep nemen. Tijdens de verkiezingen van 25 mei kozen de Belgen zes nieuwe parlementen, waarvan de federale, Vlaamse en Waalse het belangrijkst zijn. Een federale regering moet bij voorkeur een afspiegeling zijn van de regeringen in de belangrijkste deelstaten Vlaanderen en Wallonië. Dit om te voorkomen dat er onwerkbare politieke situaties ontstaan. In juni werd snel duidelijk dat de N-VA en het CD&V in Vlaanderen een regering zullen vormen en dat de sociaaldemocratische PS van Elio di Rupo en de CDH in Wallonië een coalitie zullen aangaan. Dit levert op federaal niveau een probleem op, want de rechtse N-VA en linkse PS weigeren om samen te werken. Zodoende moet er gezocht worden naar een andere federale formule. De centrum rechtse combinatie van De Wever is vorige week al mislukt, en van de andere combinaties lijken alleen de zogeheten tripartite en een Zweedse combinatie de meeste kans te hebben. In de eerste variant zitten de drie traditionele politieke families (sociaal, liberaal en christelijk) zonder de N-VA. Maar niemand wil deze omdat de N-VA – de grote winnaar in Vlaanderen – dan buiten de boot valt. Bovendien stuit een tripartite op een veto van de N-VA. De tweede combinatie is dus de Zweedse vlagcoalitie. Daarin zitten de liberale partijen MR en Open VLD (blauw), de N-VA (geel) en het CD&V (kruis). Maar er moet nog veel water door de zee gaan alvorens die coalitie er kan komen.
Een combinatie in de vorm van de Zweedse vlag is alleen mogelijk als de liberale partijen durven mee te doen en als het Vlaamse CD&V macht durft af te staan. Als eerste moeten de Franstalige liberalen van de MR hun eis loslaten dat ze ook mogen aanschuiven in de Waalse formatie. Elio di Dupo (PS) en Benoit Lutgen (CDH) onderhandelen immers al een paar weken over een Waalse regering zonder de MR. Ze voelen er niets voor om de liberalen in hun toekomstige regering toe te laten. Ook in Brussel wordt door de PS en CDH onderhandeld aan een regering zonder MR, zodat de liberale partij overal in Franstalig België buiten spel staat. Niet erg toch, als de MR dan in een federale regering kan gaan zitten? zou je denken. Wél erg, denkt MR-leider Charles Michel, want een federale regering met MR zal dan beleid moeten maken dat een linkse Waalse regering moet gaan uitvoeren. In het Waalse parlement wordt het dan moeilijk oppositie voeren voor de liberalen. In Vlaanderen speelt zich eenzelfde scenario af. Daar sneden de N-VA en het CD&V de liberalen van Open VLD de pas af door een pact te sluiten voor een toekomstige regering. Maar om de Zweedse combinatie op federaal niveau mogelijk te maken is daar de Open VLD eveneens nodig. Voor de Vlaamse liberalen wordt dat ook een hard gelach: ze zitten dan in de federale regering die het beleid bepaalt dat een Vlaamse regering zonder hun aanwezigheid moet gaan uitvoeren. Oppositie voeren in het Vlaamse parlement heeft voor de liberalen dan nog weinig zin. Om de impasse te doorbreken eist Open VLD-voorvrouw Gwendolyn Rutten daarom zowel een plek aan de Vlaamse als de federale onderhandelingstafel. Maar dat willen N-VA en CD&V weer niet. Om een Zweedse vlagformule in de federale regering mogelijk te maken zullen de liberalen dus moeten accepteren dat ze niet vertegenwoordigd zullen zijn in de Vlaamse en Waalse regering.
Zoals gezegd kunnen de Vlaamse en Franstalige liberalen besluiten om in een federale regering te stappen zonder dat ze op Vlaamse en Waals niveau meeregeren. In dat geval krijgen ze de meeste ministersposten en kunnen ze het premierschap opeisen. Dit laatste recht hebben ze omdat ze dan de grootste politieke familie in een federale regering zijn. Waarschijnlijk zal Open VLD haar zwaargewicht Maggie de Blok naar voren schuiven als de nieuwe premier van België. Zij behaalde tijdens de verkiezingen de meeste voorkeurstemmen in haar kieskring. In dit geval heeft de christendemocratische CD&V het nakijken. Haar partijleider Kris Peeters is sinds een paar jaar minister-president van Vlaanderen en hoopte op een bevordering tot premier van België indien de eerder genoemde centrum rechtse formatie van De Wever er op federaal vlak zou slagen. De Franstalige zusterpartij CDH was dan nodig om in een federale coalitie de grootste politieke familie te worden, maar sinds die partij iedere samenwerking met de N-VA weigert, lijkt die kans verkeken. Het enige wat de Vlaamse christendemocraten dan nog rest is plaatsnemen in een Vlaamse regering met N-VA. De kans dat Peeters zonder baan komt te zitten is hoe dan ook klein. Hij zou minister kunnen worden in de Vlaamse regering of vicepremier kunnen worden in een federale Zweedse vlagcoalitie. Wel moeten hij en zijn partij macht inleveren en dat doet pijn. Voorlopig ziet het er niet naar uit dat het CD&V daar aan toe is. Peeters zelf kondigde deze week aan dat hij nog wel even zal onderhandelen over een Vlaamse regering en dat deze er niet zal zijn voor 11 juli, de Vlaamse feestdag.
De huidige impasse, waarbij iedere partij een veto uitspreekt over een combinatie met een van de anderen, zal gezien de omstandigheden nog wel even doorgaan. Voor de partijen van de drie traditionele politieke families is de tripartite namelijk het meest verleidelijk. In dat geval zijn de meeste partijen die op het niveau van de deelstaten regeren vertegenwoordigd in een federale regering. Ook kan de PS haar leider Di Rupo dan weer naar voren schuiven als premier, omdat de sociaaldemocraten cijfermatig gezien (met de Vlaamse SP.A erbij) de grootste politieke familie zullen zijn. Bart de Wever en zijn N-VA zitten dan nog alleen in de Vlaamse regering. Maar voordat dit scenario zover is, moeten alle andere formules aan de onderhandelingstafel eerst uitgeprobeerd zijn. Dat kan nog wel even duren. Veel politici zoeken daarom afleiding en houden zich nu even bezig met de prestaties van de Rode Duivels. Er is momenteel een delegatie van Franstaligen en Vlamingen in Brazilië om het nationale elftal aan te moedigen. Intussen kan informateur Charles Michel blijven werken aan zijn onmogelijke opdracht.
N-VA, CD&V, MR, Open VLD (veto’s van CD&V, MR en Open VLD)
N-VA, CD&V, PS, CDH (veto’s van N-VA, PS en CDH)
N-VA, CD&V, MR, CDH (veto CDH)
PS, SP.A, CD&V, CDH, MR, Open VLD (veto N-VA)
videos: VTM.be
