‘Deze keer is het anders’, dat was de boodschap bij de Europese verkiezingen. Maar nu het stof is neergedaald, de nieuwe Europarlementariërs zijn benoemd en de voorzitter van de Europese Commissie is aangewezen, blijkt dat de verkiezingen niets hebben veranderd.
Deze week zag een curieus epistel met een extreem lange titel het levenslicht: Een nieuwe start voor Europa, mijn agenda voor banen, groei, billijkheid en democratische verandering. Politieke beleidslijnen voor de volgende Europese commissie. Dit verhaal is geschreven door Jean-Claude Juncker, de kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie die afgelopen dinsdag in Straatsburg werd goedgekeurd door het Europees Parlement.
Dit epistel bevat de maatregelen die Juncker straks als voorzitter van de Europese Commissie wil gaan nemen. We zouden kunnen zeggen dat dit de beloften zijn die hij aan het Europees Parlement doet, om zo hun steun te verkrijgen. Die steun heeft hij nodig, al had hij die eigenlijk al.
Als dit document het Europees beleid van de komende vijf jaar op hoofdlijnen weergeeft, heeft het veel weg van wat in Nederland een regeerakkoord is, want ook daarin worden hoofdlijnen vastgelegd. Alleen de ontstaansgeschiedenis van dit document is in Europa heel anders. Maar laten we het simpel houden: de Europese Commissie heeft het initiatiefrecht in Brussel, dus wat in dit document staat gaat kennelijk tot concrete voorstellen leiden. Wat gaat er gebeuren?
Juncker komt met tien beleidsterreinen waar hij het accent op wil leggen. Hij wil dat Europa zich meer gaat bezighouden met de belangrijke zaken en minder met onbelangrijke zaken. Dat klinkt velen als muziek in de oren, ware het niet dat de lijst zaken die Juncker belangrijk vindt erg lang is.
Een bloemlezing: er moet meer economische groei komen, meer werkgelegenheid, een digitale interne markt, een veerkrachtige energie-unie, een toekomstgericht klimaatveranderingsbeleid, stimulering van de Europese industrie, een verdiepte monetaire unie, een vrijhandelsovereenkomst met de VS maar niet tegen elke prijs, meer justitiële samenwerking, een verbeterd immigratiebeleid, een krachtiger buitenlandbeleid en meer democratie.
Het CDA kraait van blijdschap dat Juncker is gekozen en dat hij ‘geen Europese superstaat wil’. Maar de lezer die drie kwartier de tijd neemt om Juncker’s epistel te lezen, ziet dat Thierry Baudet gelijk krijgt: er komt alleen maar meer Europese integratie omdat Europa nu eenmaal die weg is ingeslagen. Er zijn nauwelijks beleidsterreinen die niet voorkomen in Juncker’s epistel. Vooral zorg, onderwijs en in mindere mate infrastructuur ontbreken. De rest zit er allemaal in. En overal staat: meer Europa.
Juncker’s epistel maakt gebruik van technisch jargon wat geen burger begrijpt. Zo lezen we: “Politieke prioritering als basis voor een betere, meer doelgerichte Unie werkt alleen als de instellingen van de Unie en de lidstaten samenwerken volgens de communautaire methode.” Hier staat in gewoon Nederlands: er moet meer gezamenlijk in Europa besloten worden en lidstaten moeten dat niet tegenhouden.
Dit document ademt daarnaast de Brusselse compromismachinerie: iedereen kreeg iets van zijn gading en dus is er voor iedereen in het Europees Parlement wel een reden om voor Juncker te stemmen, met uitzondering van partijen als UKIP en PVV. De enige echte visie in dit epistel is ‘meer Europa’, want verder bevat het een bonte verzameling wensen die het Europees Parlement kennelijk heeft binnen gehengeld.
Niet alleen het CDA stemde op basis van dit epistel voor Juncker. De VVD deed dat ook, omdat Juncker zich aan het stabiliteitspact wil houden. De PvdA steunde Juncker ook, omdat hij aandacht geeft aan meer investeringen en meer banen. Ook D66 steunde Juncker, omdat hij wil investeren. GroenLinks steunde Juncker eveneens, onder andere omdat hij een energie-unie wil en de strijd tegen brievenbusmaatschappijen wil voortzetten. Er is bij deze partijen ook kritiek. De vraag is waarom niemand van hen die kritiek als reden ziet om Juncker weg te stemmen.
Andere partijen deden dat wel. Dennis de Jong (SP) vindt Juncker een aardige man, maar stemde tegen omdat Juncker Europa niet op de schop wil nemen. ChristenUnie-SGP vond al langer dat Juncker sowieso te federalistisch is. De PVV kan alleen tegen Juncker zijn, maar een stemverklaring is nergens te vinden. De Partij voor de Dieren zwijgt in alle talen of ze Juncker heeft gesteund.
Wat kunnen we van deze eerste weken van het nieuwe Europees Parlement leren? Er is inderdaad iets veranderd: de kandidaat van de grootste fractie moest en zou voorzitter van de Europese Commissie worden. Maar Juncker levert nog steeds even weinig enthousiasme onder burgers op als al zijn voorgangers. Daar heeft de hele ‘vernieuwing van de Europese democratie’ niets aan veranderd.
Maar het gaat een stap verder. Er komt al decennia lang ‘meer Europa’ en Juncker’s epistel laat zien dat dit gewoon verder gaat. De ruime meerderheid in het Europees Parlement heeft dit altijd gesteund. Concreet zijn dat vier fracties: EVP (met CDA), S&D (met PvdA), ALDE (met VVD en D66) en de Groenen (met GroenLinks). De twijfel of zij daarmee hun achterban bedienen zal eveneens blijven bestaan.
Chris Aalberts is auteur van Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen.
