Gisteravond circuleerden over het internet al de voorpagina’s van diverse kranten waaruit maar weer eens blijkt dat kranten vooral voor zichzelf bestaan. Zo spreekt de Telegraaf van een “terreuraanslag” en grijpt NRC Next de gelegenheid om eens te laten zien hoe schreeuwerig artistiek ze zijn door koffers “die normaal nooit zo veel zeggen, maar nu juist wel” op de voorpagina te plempen.
Vervolgens kwam CNN (en onze eigen NOS nam dit hijgerig over) met een filmpje waarop “het neerstortende vliegtuig te zien zou zijn”. Zoals wel vaker met filmpjes betrof het een gerecycled exemplaar dat sinds 6 juni al op YouTube staat.
Kortom: verwarring alom. Vandaar dat we heden, nu de stof deels is opgetrokken, speciaal voor jullie op een rijtje zetten wat we wel en wat we niet weten maar vooral wat dit betekent.
Gistermiddag even na 17:00 (Nederlandse tijd) verschenen de eerste berichten dat boven Oekraïne een passagiersvliegtuig zou zijn neergestort. Al snel verschenen op social media de eerste foto’s van de crashsite – waaronder ook foto’s van Nederlandse paspoorten – maar ook een filmpje waarin een man enthousiast zegt dat het vliegtuig “prachtig brandt”.
Anton Gareshenko, adviseur van de Oekrainse minister van Binnenlandse Zaken, was er als de kippen bij op zijn Facebookpagina om Rusland de schuld te geven en te claimen dat er “geen einde komt aan Putin’s cynisme”.
Maar ook de Russische separatisten wilden er meteen hun plasje over doen. De op Timmerfransiaanse wijze connected rebellenleider Strelkov poste op zijn VKontakt (de Russische Facebook) direct een post om het neergehaalde toestel te claimen.
De rebellenleider, die zichzelf reeds heeft uitgeroepen tot Minister van Defensie van de staat Donetsk, schrijft: “vlakbij Torez hebben wij zojuist een vliegtuig neergeschoten, een AN-26” (een militair vrachtvliegtuig).
Toen bekend werd dat het om een passagiersvliegtuig ging, is de post verwijderd.
De Amerikaanse inlichtingendiensten hebben gisteravond laat bevestigd dat er inderdaad een raketlancering heeft plaatsgevonden in de regio. Dit kunnen zij achterhalen door gebruik te maken van (onder andere geostationaire) satellieten die bij een lancering het infraroodspoor uit de straalpijp van een raket herkennen. Hierdoor is niet alleen de tijd maar ook de plaats nauwkeurig te bepalen.
Volgens een Russische nieuwssite (van 29 juni) hadden pro-Russische strijders de hand weten te leggen op het surface-to-air-systeem BUK. De strijders zelf deden daar ook niet erg geheimzinnig over, getuige het gejubel over het bezitten van het systeem op hun eigen Twitter-account.
Dit systeem werd ook door de Russen ingezet tijdens het conflict met Georgië in 2008 en is geen eenvoudig systeem. Hiervoor is kunde, kennis en geduld nodig. Anders gezegd betreft het geen apparatuur dat strikt genomen door ‘rebellen’ wordt gebruikt. Zij hebben vaak toch liever een raketwerper die gemakkelijk op de schouder is mee te nemen (de zogeheten MANPADS). Al wordt er natuurlijk al enige tijd gespeculeerd en worden terechte vraagtekens gezet bij het professionele niveau van de zogenaamde ‘rebellen’. Voor de liefhebbers is op deze site nauwkeurig uiteen gezet hoe het BUK-systeem in elkaar zit (en wat het kan).
De afgelopen dagen waren de pro-Russische strijders er maar druk mee: er zouden in totaal zes Oekraïense vliegtuigen zijn neergehaald, waaronder Antonov-vrachttoestellen (AN-26) en Sukhois (gevechtsvliegtuigen).
Het verwijderen van de post door Strelkov, nadat bekend werd dat het om een passagiersvliegtuig ging en het onderstaande onderschepte (laten we ze maar even op de blauwe ogen geloven) gesprek, lijkt er op te duiden dat het gaat om een tragisch ongeluk.
In dit gesprek zou – volgens Foreign Policy – Igor Bezler (seperatistenleider) zeggen dat ze een vliegtuig hebben neergestort, waarop Vasili Geranin (Russische kolonel, sectie inlichtingen) scheldend te horen zou zijn :
Dat de Russen de pro-Russische separatisten een handje helpt is duidelijk. Er worden al enige tijd raketten gelanceerd vanuit Rusland richting Oekraïne. De ‘rebellen’ krijgen overduidelijk hulp en begeleiding vanuit het Russische leger (anders zou het de meest professionele rebellengroep ooit in de geschiedenis van rebellen zijn). Probleem voor Putin is nu dat dit na gisteren niet meer te ontkennen is.
Het idee om rebellen uit te rusten met geavanceerde wapens en te voorzien van marginale militaire begeleiding en dan geloven dat je alles, onder de radar, onder controle hebt, is niet de meest briljante (maar tegelijkertijd steeds terugkerende) strategie. Dit zijn namelijk niet de mensen die je wilt laten bepalen over wanneer je welk soort vliegtuig uit de lucht kan schieten.
Hieruit blijkt dat Rusland dan wel een dikke vinger in de pap heeft, maar geen gezichtsverlies en risico’s wil lopen door openlijk steun te geven. Door het gebrek aan openlijke steun is de controle over deze groepen ook minder. Hierdoor heeft Putin wel de mogelijkheid om (in ieder geval in de openbaarheid) afstand te bewaren van het geheel, al is zijn “hadden ze maar niet“-verklaring wel een teken dat een passagiersvliegtuig niet in de planning zat (lees: voor het neerhalen was geen mandaat verleend).
Het is simpelweg afwachten welke gevolgen dit gaat hebben. In het verleden zijn enkele incidenten geweest met passagiersvliegtuigen die boven conflictgebieden naar beneden zijn gehaald en alle keren zijn deze vliegtuigen geen Franz Ferdinand gebleken. Daarvoor was het ongeluk te tragisch.
Dit artikel verscheen eerder op StukjeDuiding.com
