De laatste keer dat Freek de Jonge op televisie was, was op donderdag 28 november 2013. Hij was te gast bij Pauw en Witteman en hield daar een- in de basis – razend interessant verhaal over de overeenkomsten tussen de ‘politiek correcten’ van de ’60’s en de ‘populistisch correcten’ van nu. Helaas hadden P&W geen zin in de inhoud en stuurden ze aan op een conflict tussen de rechtse student Yernaz Ramautarsing en de cabaretier. U moet het maar even terugkijken: een interessant verhaal in de kiem gesmoord. En zo was er altijd wel wat met De Jonge en televisie: zijn uithaal naar Peter R. de Vries is legendarisch. Wat zou er deze zondagavond gebeuren?
Van het ‘kader van Charlie Chaplin’ gingen we naar een huilende kameel. En een voetbalwedstrijd en een paard. Toen liet De Jonge een klein bommetje vallen: “Je geeft kunst aan de mensen en dan verdwijn je.” Vervolgens stootte hij zijn glas om, presentator Wilfried de Jong vroeg om assistentie en begon de tafel af te nemen. “Wat een klein doekje”, zei De Jonge. De Jong gooide gelijk nog een koffiekop om.
Zijn kleding viel op: een enorm brede boord, de manchettes afgezet met drie knopen en het pochet van de kunstenaar. Mozart werd ingezet door jongelui spelend op instrumenten gemaakt van afval. “Dit is misschien een beetje over de top”, zei De Jonge vervolgens.
En toen kwam het fragment van The English Surgeon: een meisje met een hersentumor en haar behandeling. De Jonge werd openhartig. Vertelde over zijn kleindochter die twee maanden eerder was overleden; ze had een hartafwijking. “Het kind dat een gift en een zegen was”, zei hij over het jonge leven dat er niet meer was. De Jong was messcherp; hoe moet je zulk leed als kunstenaar verwerken? En hoe gebruik je het in je werk? De Jonge had het over de ‘schamele pogingen van een kunstenaar om er nog wat van te maken’. Schaamde hij zich daarvoor? Jazeker: “Je maakt gebruik van iets verschrikkelijks, je verheft je op de dood.” Toen vertelde De Jonge over het kind dat hij jaren geleden verloor aan de wiegendood. Hij was er harder door geworden, zijn kleinkinderen hadden zijn emoties echter weer teruggebracht.
Een kleine litanie over de ‘farmaceuten’ volgde en iets wat leek op een betoog ten faveure van de homeopathie. Om daar aan toe te voegen dat hij afzag van een pathologisch onderzoek van zijn te vroeg overleden kind. Presentator De Jong had beet: dit was een man op zijn kwetsbaarst. “Ik ben een broodtrooster”, wist hij de cabaretier te ontlokken.
En toen diende de rode lijn zich aan: deze aflevering ging over troost en het ontroostbare verdriet.
Gek genoeg dacht het lijdend voorwerp daar zelf anders over. Zijn rode lijn was:
Vertrouwen
Discipline
Concentratie
Weer dook troost de kop op: The Choir: Military Wives. Een Brits koor bestaande uit vrouwen van militairen die in onder meer Afghanistan dienden onder aanvoering van kapelmeester Gareth Malone. Ook hier ging het over troost: de echtgenotes die in angst leven terwijl hun mannen vechten in een land dat niet het hunne is. De Jonge wist daar toch zijn eigen draai aan te geven. Want hoe zouden die kerels het ervaren bij terugkomst dat hun vrouwen beroemd zijn en zij slechts op de bank zouden liggen?
Toen verscheen de Amerikaanse komiek Danny Kaye. Een mooi optreden maar wellicht was Kaye destijds al wat ouder aan het worden, probeerde De Jong De Jonge richting valkuil te leiden: “Wanneer wordt het kijken naar een oude komiek niet meer mooi maar zielig?” wilde hij weten. “Ik heb geen enkele aanvechting om er mee op te houden”, pareerde de cabaretier.
Maar waar bleef dominee De Jonge? Pas aan het eind van de avond stak deze de kop op. “We zullen moeten leren onszelf te beperken” zei hij. De Jong kon er nauwelijks op ingaan wegens tijdgebrek. “Er is nog steeds verwarring over wie ik ben en wat met ze met mij aan moeten”, wilde Freek de Jonge er nog over kwijt. Om vervolgens aan te kondigen dat er binnenkort een boek over hem zijn politieke denkbeelden verschijnt. Is hij eigenlijk wel een dominee? “Mijn streven is zoveel mogelijk mooie dingen te maken”, zei De Jonge. Om af te sluiten met:
“Het zoeken naar zekerheid is niet vruchtbaar. Naar risico’s wel.”
Volgende week Jim Taihuttu, filmregisseur, dj en mede-oprichter van het reclame- en filmproductie bureau Habbekrats.
