Begin dit jaar kwam een einde aan Polare, toen nog de grootste boekwinkelketen van Nederland. Polare bestond nog geen twee jaar, na de samenvoeging van De Slegte en Selexyz, waar dan weer boekhandels achter schuilgingen als Scheltema, Donner en Broese. Ooit waren deze namen belangrijk cultureel erfgoed, nu leken ze ten prooi te zijn gevallen aan een investeringsmaatschappij die alleen uit was op snelle winst.
Twee journalisten van NRC Handelsblad maakten een gedetailleerde reconstructie van de val: Het Boekenparadijs. Hanneke Chin-A-Fo en Toef Jaeger bespreken de illustere voorgangers van Polare en Selexyz, de problemen van Selexyz die tot faillissement zouden leiden, de redding van Selexyz en De Slegte door investeringsmaatschappij ProCures en hoe vervolgens het nieuwe Polare alsnog failliet ging. Wat schiet de lezer met deze reconstructie op?
De reconstructie laat zien dat de problemen van Polare en Selexyz op elkaar leken. Internet heeft veel concurrenten opgeleverd en de boekhandels hebben daar nooit een goed antwoord op geformuleerd. De omzetten dalen en door allerlei oorzaken leidt dat tot een negatieve spiraal: steeds minder voorraden, steeds meer focus op bestsellers en steeds minder boeken voor een klein publiek, waardoor veel klanten gedwongen worden online te kopen.
De analyse van Chin-A-Fo en Jaeger is vooral interessant omdat deze gedetailleerd ingaat op de rol van investeringsmaatschappij ProCures, die De Slegte en Selexyz van de ondergang redde, maar de neergang niet kon stoppen en misschien wel verergerde. De belangrijkste ontdekking is dat ProCures helemaal niet in de nieuwe keten investeerde.
Zo ontstaat een herhalend verhaal. Paul Dumas, directeur van Polare en mede-eigenaar van ProCures, had te maken met oude schulden van Selexyz die als een molensteen om de nek van Polare hingen. Dumas wilde dat deze schulden zouden worden kwijtgescholden, maar de schuldeisers hadden daar geen zin in. De financiële positie van Polare bleef beroerd, met als gevolg dat de winkels steeds leger werden en klanten wegbleven.
Uitgevers moesten van Dumas meer korting geven aan Polare dan aan andere boekwinkels, maar dat wilden ze niet. Uiteindelijk wilde Polare boeken in consignatie in de winkel hebben: de uitgever zou pas betaald worden als het boek verkocht was. Ook dat lukte niet. De samenvoeging van Selexyz met De Slegte leverde panden op waarvoor sleutelgeld gevraagd kon worden omdat ze overbodig waren geworden, maar Polare kwam niet van die panden af.
Zo komen in verschillende cycli de discussies over kortingen, consignatie-exemplaren en sleutelgelden terug, terwijl de schulden van Polare oplopen. Op een gegeven moment is het vertrouwen bij de schuldeisers weg. Dan gebeurt wat sommigen al twee jaar eerder hadden gewild: er volgt faillissement en de winkels worden afzonderlijk verkocht.
De NRC-journalisten hebben een indringend, maar saai boek geschreven. Ze kunnen er weinig aan doen: het verhaal van Polare is zeer herhalend. Dit laat vooral zien waar het bij Polare aan ontbrak: een visie op het boekenvak of op retail. In plaats daarvan waren Dumas en de zijnen zeer bedreven in spreadsheetmanagement.
Een belangrijk argument van ProCures was steeds dat het cultureel erfgoed van de winkels behouden moest blijven. Maar cultureel erfgoed was bij Polare slechts een pressiemiddel, want uit niets bleek dat ProCures daar zelf oog voor had. Iedereen werd benadeeld: medewerkers raakten hun baan kwijt, schuldeisers zagen hun geld niet terug en het publiek verloor zijn boekwinkels.
Uit de reconstructie blijkt dat zelfs ProCures niet beter werd van Polare. Ook daarom zou Polare voor iedereen een waarschuwing tegen visieloos spreadsheetmanagement moeten zijn.
