In de troonrede werd vandaag voor het eerst in de geschiedenis een paar keer gehint op de 800.000 zzp’ers die Nederland rijk is. De Miljoenennota bevat voor deze groep echter weinig nieuws, of het moest zijn dat de zelfstandigenaftrek voorlopig overeind blijft. Het lijkt een stilte voor de storm, want volgend voorjaar komt er een breed politiek debat over zzp’ers en dat kan alle kanten op gaan.
Jarenlang was het beleid van de overheid erop gericht zelfstandig ondernemerschap te stimuleren. Iedereen die zzp’er wilde worden kon startersaftrek krijgen en zelfstandigenaftrek. Nu er bijna 800.000 zijn, begint het kabinet terug te krabbelen.
De minister van Sociale Zaken denkt dat het in Nederland sterft van de schijnzelfstandigen die trouwe vakbondsleden verdringen uit hun vaste banen. De minister van Financiën wijst met een beschuldigend vingertje naar de zzp’ers als het gaat over de houdbaarheid van de overheidsfinanciën. En de minister van Economische Zaken verwijt hen dat zij niet bijdragen aan innovatie en werkgelegenheid.
Geen wonder dus, dat het in Den Haag gonst van de ideeën en de ideetjes om de groei van het aantal zzp’ers af te remmen, de zogenaamde schijnzelfstandigheid tegen te gaan, en de resterende ‘echte’ zelfstandigen op te voeden tot brave werkgevers.
De troonrede leek af en toe te preluderen op een stevige aanpak van zzp’ers. “Eerlijk werk in Europa vraagt om gelijk loon voor gelijk werk binnen iedere lidstaat,” hoorden we de koning zeggen. “De regering maakt zich daar hard voor en zal de strijd tegen schijnconstructies opvoeren.” Sloeg dat op de Oost-Europeanen die zich laten uitbuiten in de kassen, of werd daar een vrijbrief aangekondigd voor de vakbonden om met CAO-bepalingen zzp’ers uit bepaalde branches te weren?
“Voor kleine ondernemers wordt het aantrekkelijker om mensen in dienst te nemen”, ging het verder in de Ridderzaal. Want dat moet, van het kabinet dat in de crisis niet heeft kunnen voorkomen dat het grootbedrijf zijn mensen met honderden tegelijk de laan uitstuurde. Nu mogen de zelfstandigen het opknappen – op het gevaar af dat ze failliet gaan aan het loon dat ze twee jaar lang moeten doorbetalen wanneer een van hun weinige medewerkers ziek wordt.
Maken zelfstandigen zich zorgen dat ze straks helemaal niet meer aan hun werk toekomen en aan hun klanten, met al die regels en regeltjes van de overheid? “De aanpak van onnodige regels die ondernemers en particulieren in de weg zitten, blijft een belangrijke doelstelling van het regering”, verzekert de troonrede ons. Dat geloven wij graag zodra wij het zien. Tot nu is er nooit veel van terechtgekomen.
Nu ook de Miljoenennota zelf bekend is, samen met de onderliggende begrotingsstukken van de verschillende departementen, lijkt de schade voor zzp’ers op het eerste gezicht mee te vallen.
Het kabinet is op zijn zachtst gezegd een beetje dubbel over zzp’ers. Voor de zomer wilde het nog een ambtelijke werkgroep laten uitzoeken wat er met deze vrijbuiters moest gebeuren om het sociale stelsel voor implosie te behoeden en de overheidsfinanciën op orde te houden. De Tweede Kamer vond dat toen te kort door de bocht. Die maakte ervan dat ook andersom gekeken moest worden hoe het sociale stelsel aangepast kon worden aan de nieuwe werkelijkheid op de arbeidsmarkt.
Nu roemt het kabinet in de Miljoenennota enerzijds de bijdrage van zzp’ers aan werkgelegenheid, innovatie en productiviteit, terwijl het anderzijds de vrees uitspreekt dat de druk op de welvaartsstaat te groot wordt. Het oplossen van die tegenstrijdigheid wordt vooralsnog overgelaten aan de werkgroep Interdepartementaal Beleidsonderzoek ZZP. Die moet uiterlijk 1 december met zijn rapport komen.
Alle geruchten van het tegendeel ten spijt heeft het kabinet het niet aangedurfd om vooruitlopend op de resultaten van dat onderzoek alvast de zelfstandigenaftrek en de startersaftrek af te schaffen. De geraamde uitgaven aan zelfstandigenaftrek lopen zelfs op van 1.718 miljoen euro in 2014 tot 1.822 miljoen in 2019. Die voor de startersaftrek stijgen van 108 miljoen tot 115 miljoen.
Maar reken erop dat de discussie over de fiscale behandeling van zelfstandigen weer oplaait, mochten VVD en PvdA het ooit nog eens worden over een meer fundamentele herziening van het belastingstelsel.
Vooral vanuit het ministerie van Sociale Zaken wordt zwaar ingezet op de bestrijding van wat daar ‘schijnconstructies’ heet. In de begroting van het departement blijkt dat de nadruk daarbij ligt op situaties waar werkgevers willens en wetens de regels overtreden die bepalen wanneer bepaalde werkzaamheden in loondienst moeten worden uitgevoerd en wanneer het uitbesteed mag worden aan zelfstandigen.
In het najaar komt er een wetsvoorstel om de ketenaansprakelijkheid te regelen, zodat niet alleen kleine zelfstandigen maar ook koppelbazen en hun opdrachtgevers kunnen worden aangepakt. De Inspectie SZW wordt daarvoor in 2015 verder uitgebreid.
Het ministerie van Sociale Zaken bevestigt dat er een wettelijke grondslag komt voor de pensioenregeling voor zzp’ers waar de vier samenwerkende belangenorganisaties aan sleutelen samen met pensioenuitvoerder APG.
De crux is dat het opgebouwde pensioen buiten beschouwing moet blijven bij een eventuele vermogenstoets als de verzekerde een beroep doet op de bijstand. Dat moet nog voor 2015 worden geregeld. In de begroting is een bescheiden bijdrage voorzien van de overheid aan die pensioenregeling. Die loopt op van 35.500 euro in 2015 tot 120.000 in 2019.
En om met een klein maar voor wie het aangaat niet onbelangrijk detail te eindigen: er komt een regeling waardoor het verlof en de uitkering voor zwangere zzp’ers kan overgaan op hun partner als zij voor de bevalling komen te overlijden.
