President Obama was tegenstander van de – overigens mislukte – militaire interventie in Irak van Bush en Blair in 2003. Maar nu slaat hij nu inzake de IS, die het kalifaat als symbool gebruikt, helaas een zelfde weg in. Mogelijk onder druk van krachten rond het Pentagon. Op 23 september vielen de eerste bommen van de VS en vijf Arabische landen op Syrië. Let wel; onder die landen bevindt zich ook Saoedië-Arabië, dat evenals Turkije, IS tot nu toe financieel en anderszins steunde. Humanitaire nood? Dat argument telt, evenals in 2003, niet echt. Dan zou zeker in 2013 in Syrië, met nu al 200.000 doden en 7 miljoen vluchtelingen, door de VS militair zijn ingegrepen.
De Amerikanen en de Britten voelen zich diep gekrenkt door de onthoofdingen. Terecht. Ook is de ideologie en strijdwijze van IS sterk af te wijzen, Obama heeft daarin gelijk. Maar is dat een deugdelijke reden voor de VS en EU-landen zich zonder VN-mandaat militair weer te steken in een wespennest ver weg? En het probleem, via het vaak niet al te subtiele bombarderen vanuit de lucht, mogelijk nog erger te maken dan het nu al is? Mijn antwoord is nee.
Via drones ‘terroristen’ en per ongeluk ook burgers doden, zoals in Jemen, lijkt internationaal-rechterlijk nu grijs gebied. Maar het militair interveniëren in de burgeroorlog in Irak en Syrië kan niet door de vingers worden gezien. Obama vond nu bondgenoten in de regio, ook al gaf dat even moeilijkheden, omdat IS vooral steunt op Soennieten. Maar de verhouding met Rusland en China zal zo extra op scherp komen te staan.
Rusland liet al weten, dat het bombarderen van IS in Syrië, – waarbij nu ook weer burgers omkwamen -, niet legaal is zonder mandaat van de Veiligheidsraad. Mee eens, omdat dit alles – zoals in Europa enkele eeuwen terug – een godsdienstoorlog betreft tussen soennieten en sjiieten (plus alawieten). Dit nog vermengd met het etnische element, denk aan de Koerden.
Militair ingrijpen betekent – anders dan bij een vredesbestand met VN-blauwhelmen – partij kiezen voor een der partijen. En militair partij kiezen in conflicten is volkenrechterlijk een ‘doodzonde’. Afgezien van daarvan is het de vraag of je IS, los van de vraag of dat moet, vanuit de lucht ooit kunt verslaan.
Maar mijn hoofdbezwaren zijn polemologisch van aard. Geweld heeft altijd een eigen dynamiek. Het verloop ervan is, tevens door innerlijke dimensies als haat en wraak, nooit te voorzien, zeker als strategie niet goed is doordacht. Iets waarvan behalve in 2003 ook sprake was bij de militaire interventie in Libië, in 2011. De belabberde situatie nu in dat land, nu lijkend op een tweede ‘Syrië’, geeft te denken.
Wij zijn hardleers. Zo naar het lijkt ook de Tweede Kamer, gezien haar gretigheid om toch als-je-blieft met de oorlog tegen IS te mogen meedoen. We trappen kennelijk in de valkuil van de nare IS-trucs, want ik zie bij ons naast angst het gewelds-denken alom toenemen. Het geloof dus, dat ‘je geweld met geweld kunt en moet stoppen’, dat je Irak en Syrië ‘tot gematigdheid kunt bombarderen’.
Van Martin Luther King – nog steeds een inspiratiebron voor velen, ook voor Obama – zijn de woorden: “Door geweld vermoord je de hater, maar neem je de haat niet weg en doe je het geweld toenemen”. Wat je bestrijdt, geef je energie, is de paradox van het leven. Minister Timmermans vergeet dat, als hij zegt dat IS “een bedreiging is voor Nederland”, en dat het in ‘ons directe belang is deze te bestrijden’ gezien de kans op ‘aanslagen van terugkerende Syriëstrijders’. Als zo’n angst bij hem speelt, is zijn argument onlogisch. Nederlandse bommen en de wrok daarover zullen die aanslagen immers veeleer oproepen.
Hoe extreem en wreed IS vaak ook opereert, haar discours zal blijven; dat zij recht heeft op een soennitische sharia-staat en dat wij, hoe verfoeilijk we die staat ook vinden, niet het recht hebben hen die vrijheid met geweld te ontnemen. Misdaden tegen de menselijkheid in Syrië en Irak moeten gestraft, zij het niet door VS en EU. Daar is een internationale rechtsorde voor en in eerste instantie de eigen regio om het extremisme in te dammen. Ik zou als kabinet en Tweede Kamer me wel drie keer bedenken alvorens met F16’s mee te doen in de coalitie. Het gevaar lijkt levensgroot, dat een militaire interventie vanuit het Westen olie op het vuur is, dus dat je de IS zo juist innerlijk versterkt. Aandacht voedt fanatisme, zeker als die energie militair van aard is.
