Vanaf maandag vinden hoorzittingen met de leden van de nieuwe Europese Commissie plaats. In Nederland hebben we veel Tweede Kamerleden gehoord over de nieuwe positie van Frans Timmermans, maar de enige parlementariërs die echt over de Commissie gaan zitten in Europa.
Eurocommissarissen moeten tijdens de verhoren actief het vertrouwen van het Europees Parlement winnen. Kom daar maar eens om in Den Haag.
Esther de Lange, delegatieleider van het CDA, vindt het een spannend proces: “In die hoorzittingen komen altijd dingen boven water waarvan we niet dachten dat ze boven water zouden komen. Als kandidaten opmerkingen maken die indruisen tegen wat wij in Europa aan eisen aan overheden stellen, dan kunnen er verrassingen zijn. Neem van mij aan dat ze zenuwachtig zijn. Het is geen show, je weet niet hoe zo’n hoorzitting gaat lopen.”
De Lange benadrukt het belang van de hoorzittingen: “Deze duren drie tot vier uur en er zijn schriftelijke vragen vooraf. Het spannende voor de mensen zijn die hoorzittingen waar ze op hun persoonlijkheid en integriteit worden bevraagd. Het tweede wat ik belangrijk vind is dat als in een later stadium iemand niet functioneert, het Parlement die persoon naar huis kan sturen. Die bevoegdheid hebben we nu niet. We kunnen nu maar een keer instemmen, dus ik zorg ervoor dat de CDA-delegatie bij alle hoorzittingen is geweest. Wij zien alle nieuwe kandidaat-Commissarissen.”
In hoeverre kan een Europarlementariër individueel anders stemmen over de Europese Commissie dan andere leden van de Europese fractie? De Lange: “De fractiediscipline is niet vergelijkbaar met die in Nederland. Het zou natuurlijk raar zijn als je een totaal uiteenlopende analyse zou hebben van de nieuwe Commissie. De Slovenen in de EVP [Europese christendemocraten, CA] zeggen nu al dat ze niet kunnen instemmen vanwege hun oud-premier Alenka Bratusek. Zij focussen alleen op haar en niet op het totaalplaatje.”
Hoe groot is de kans dat er echte verrassingen uit deze hoorzittingen komen? Ook SP-Europarlementariër Dennis de Jong denkt dat er zeker verrassingen mogelijk zijn: “In Slovenië is corruptie een groot probleem. De belangenverstrengeling van de regering met de banken daar is immens. Daar kun je leuke vragen over stellen aan Bratusek.”
Van de verhoren bij de vorige Europese commissies bestaan er maar twee voorbeelden van Eurocommissarissen die door de hoorzitting afvielen: Rocco Buttiglione, een conservatieve Italiaan die Eurocommissaris van Justitie, Vrijheid en Veiligheid zou worden, maar door de mand viel met zeer ouderwetse opvattingen over vrouwen en homo’s. In 2010 viel de Bulgaarse Rumiana Jeleva af, na een hoorzitting van het Europees Parlement.
De Lange vindt het niet raar dat er weinig Commissarissen afvallen: “Het zou gek zijn als de helft van alle kandidaten zou sneuvelen. In de nieuwe Commissie zitten vijf oud-premiers en er zitten bovendien oud-ministers van buitenlandse zaken in. Dit is de zwaarste Europese Commissie ooit. Deze mensen kunnen wel wat. Er heeft een zware voorselectie plaatsgevonden.”
Met andere woorden: voorzitter Juncker zou zijn werk niet goed gedaan hebben als er veel wijzigingen komen.
In 2010 verknalde Neelie Kroes haar verhoor. Of toch niet? De herinneringen verschillen aanzienlijk. De Lange: “Kroes had mededinging gedaan en was een zwaargewicht. Ze kreeg de portefeuille digitale agenda en iedereen dacht: ‘ze doet dat met twee vingers in haar neus’. Maar ze heeft het over moeten doen want ze deed het in de eerste ronde niet goed genoeg. Ze is toen de tweede keer met de hakken over de sloot doorgegaan. Dat had niemand verwacht.”
Maar was het echt spannend? De Jong herinnert zich iets heel anders: “De vorige keer heb ik het nog opgenomen voor Kroes. Ze was niet sterk, maar zeker niet slechter dan andere kandidaten. Het was een vergelding omdat een andere commissaris te licht was bevonden. Er moest een tegenactie komen en dat werd Kroes, want ze was ontwijkend geweest in de beantwoording. Maar dat kon je van heel veel kandidaten zeggen. Dat was een hetze.”
In het ideale geval stemmen alle Europarlementariërs zonder last of ruggenspraak over alle individuele Eurocommissarissen, maar de praktijk is anders. Niet alleen is er fractiediscipline en kunnen Europarlementariërs alleen de hele Commissie goed- of afkeuren, het is voor hen ook vrijwel onmogelijk alle kandidaten gedetailleerd te kennen. Vaak evalueren ze er slechts enkele van hen en zijn ze voor hun oordeel over de andere Commissarissen afhankelijk van hun collega’s in de fractie.
Zo kunnen transparante verhoren toch een niet-transparant karakter krijgen, simpelweg omdat er altijd een compromis uit moet komen. De verhoren zijn transparant en staan online, maar de politieke machinerie om de verhoren heen blijft voor burgers onvoorspelbaar.
Onbekend Parlement is een serie van Chris Aalberts over het Europees Parlement.
