Annelotte Lutterman staat achter het katheder. Ze is voorzitter van het LAKS en vindt dat ze “hier hoort te staan”. Ze spreekt namelijk “namens de leerling”. Nogal hautain omdat we er al snel achter komen dat ze alleen namens 120 actieve leden spreekt. We leren dat deze groep allerlei wensen heeft. De suggestie is dat Lutterman voor veel meer scholieren spreekt. Maar bewijs is er niet. Dit gegeven blijkt kenmerkend voor het onderwijsdebat van nu: er zijn veel zelfbenoemde vertegenwoordigers actief die namens mensen spreken die daar niets van weten.
Woensdagavond was de eerste aflevering van het tweede seizoen De Balie Leert, een debatserie over het onderwijs. In de zaal bekritiseert niemand de LAKS-voorzitter. De tweede spreker, schooldirecteur Jet Dekkers maakt duidelijk waarom: “Zijn de kinderen er voor ons of zijn wij er voor de kinderen?” vraagt ze zich af. Als we er voor de kinderen zijn, moeten we hun woorden respecteren, zo lijkt het. Dekkers houdt een mierzoet pleidooi tegen de toetscultuur in het onderwijs. “Amen”, roept iemand na afloop.
Dekkers wil een individuele benadering waarbij leerlingen zich vooral persoonlijk kunnen ontwikkelen en niet steeds langs een meetlat worden gelegd. Ze wil dat kinderen “een groeidocument” maken: “Een portfolio” waarbij de leraar optreedt als “coach”. Dekkers wordt in de zaal nogal hoog aangeslagen, lijkt het. Ze mag zich later bij het panel van politici voegen. Niemand trekt haar woorden in twijfel terwijl fundamenteel onduidelijk is namens wie ze spreekt. Namens zichzelf of namens anderen?
Deze vraag is relevant, net als bij LAKS-voorzitter Lutterman. De voorstellen van Dekkers zijn ooit in het HBO geïntroduceerd. In De Balie worden ze besproken in de context van het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. In het HBO stikt het van de portfolio’s, zelfreflectie en coaching tot afgrijzen van veel docenten, studenten en het beroepenveld. Het waren allerlei ‘onderwijsvernieuwers’ die deze veranderingen bepleitten omdat zij het zelf goede veranderingen vonden.
We weten inmiddels dat maar weinig mensen echt enthousiast waren. En dit voorbeeld is niet uniek, want veel onderwijsvernieuwingen mislukken. Met deze kennis in het achterhoofd moeten alle alarmbellen afgaan als een groep ‘onderwijsspecialisten’ een notitie schrijft over hoe het onderwijs kan verbeteren. In De Balie is echter niemand gealarmeerd, maar krijgen de initiatiefnemers van ‘Samen leren’ alle ruimte hun notitie met de politiek te bediscussiëren.
De ideeën van de ‘onderwijsspecialisten’ zijn grotendeels dubieus, merkt onderwijsgoeroe Michel Couzijn op. De lijst problemen is lang. De kernvraag is steeds of er bewijs bestaat dat de ideeën van de initiatiefnemers werken. Hun notitie is roekeloos want men gokt dat bepaalde oplossingen werken en onderbouwt ze meestal niet, merkt Couzijn op.
De vraag bij dit debat had moeten zijn: waarom mogen ‘onderwijsspecialisten’ aan andere docenten voorschrijven hoe het onderwijs eruit moet zien? Waarom zouden zij het beter weten? Het debat illustreert dat ‘het onderwijs’ geen mening heeft, want uit alle opmerkingen uit de zaal blijkt een enorme diversiteit. Dit kan alleen tot een pleidooi leiden voor meer vertrouwen in de docent en meer handelingsvrijheid in de klas. Er is immers geen consensus en niemand heeft de autoriteit te zeggen hoe het moet.
Het is verleidelijk bij een gebrek aan consensus naar de politiek te kijken. Er zijn nogal wat Kamerleden komen opdraven om mee te praten: op het podium zitten Pieter Duisenberg (VVD), Michel Rog (CDA), Paul van Meenen (D66), Jasper van Dijk (SP) en Loes Ypma (PvdA). Tanja Jadnanansing (PvdA) zit in de zaal. Maar waarom zouden zij wel weten wat goed is?
De notitie ‘Samen leren’ is samen met Kamerleden van VVD en PvdA geschreven. Dit geeft al direct aan dat een meerderheid van de Kamer deze notitie zeer serieus neemt. Ook de oppositie doet dat. Niemand stelt de essentiële vraag namens wie deze notitie is geschreven. De ‘onderwijsspecialisten’ representeren helemaal niemand behalve zichzelf, maar toch horen we Kamerleden als Ypma en Duisenberg praten alsof ‘het onderwijsveld’ een notitie heeft geschreven.
In werkelijkheid schreven zelfbenoemde experts zonder achterban dit. Juist op basis van dit debat in De Balie kunnen we concluderen dat er geen ‘mening van het onderwijsveld’ bestaat, en dat die dus ook niet in de notitie kan staan. Maar u raadt het al: Pieter Duisenberg meldt doodleuk dat de aanbevelingen van ‘Samen leren’ zullen worden uitgevoerd. Waarom blijft een raadsel.
Illustratie: Kim Ravers.
