Je móet kiezen, lijkt het wel. Is het nou goed of fout, die islam? Wie geen stelling neemt, draagt bij aan het wegkijken, wie zich uitspreekt is een onverbeterlijke racist. Maar de islam is geen eenduidig ‘ding’ dat je kunt wegzetten als ‘liefde en vrede’. Dat wil ook niet zeggen dat het dus enkel haat is. Om uiteen te zetten wat het dan wel is, moet een aantal punten langsgelopen worden, te beginnen bij onze politici die islam zien als een religie van vrede.
Als er één ding blijkt, dan is het dat de almaar vergoelijkende westerse leiders als de Britse premier Cameron, president Obama maar ook onze Nederlandse politici (zoals dit filmpje van PowNed aantoont) ófwel heuse apologeten zijn óf doen alsof, omdat ze het niet kunnen verkopen te zeggen waar het op staat: niet ‘islam is vrede’ of ‘islam is haat en oorlog’ maar simpelweg ‘ISIS behoort tot de islam, deze mensen zijn óók moslims’. Veel westerse leiders ontkennen al enige jaren dat islamitische uitwassen zoals ISIS onderdeel uitmaken van een religie die door bijna twee miljard mensen wordt beleden.
Door te beweren dat islam enkel vrede is, doe je ISIS eigenlijk geen recht. Je ontkent een realiteit en ontneemt daarbij mensen hun geloof. Dat is ten dele begrijpelijk: Nederlandse politici (de PVV’ers uitgezonderd) willen voorkomen dat zij een groot deel van hun electoraat afstoten door te stellen dat ISIS onderdeel uitmaakt van de islam. Daarbij tracht minister-president Rutte waarschijnlijk de lieve vrede te bewaren, en hoe nobel dat ook klinkt, het is haast ‘kiezersbedrog’ in een tijd waarin er zoveel te doen is om islam.
Onze politici kunnen niet voor iemand zeggen of iemand moslim is. Het is aan gelovigen zelf om daarover te oordelen. Als buitenstaander hecht je geen waarde aan het dwingende, religieuze karakter van de koran omdat je simpelweg niet gelooft dat God degene was die Mohammed inspireerde. Als gelovige is dat de kern van de zaak. En als een moslim overeenstemming kan vinden met zichzelf en God bij hetgeen hij doet en hij noemt zichzelf moslim, dan is het enige wat ongelovigen kunnen doen dat accepteren.
Wanneer de Britse premier Cameron denkt te kunnen zeggen of iets en iemand wel of niet islamitisch is, doet hij aan takfir. Geert Wilders doet omgekeerd (‘alleen ISIS vertegenwoordigt de islam zoals deze bedoeld is’) exact hetzelfde. Dat is op zichzelf best komisch, aangezien het de leden van ISIS zijn die deze takfir-leer ook toepassen om het doden van medemoslims te rechtvaardigen. Takfir is een omstreden leer binnen de islam, waarbij moslims gelovigen tot ongelovigen kunnen verklaren om hen tot rechtmatig doelwit te maken.
Het doden van medemoslims wordt in de koran niet aangemoedigd en om dat probleem te ondervangen biedt de takfir-leer uitkomst. Sjiieten bijvoorbeeld, worden door aanhangers van ISIS en gelieerde groepen veelal als afvalligen en polytheïsten beschouwd, en juist het polytheïsme is waar Mohammed zo fel tegen in opstand kwam. God’s eenheid, tawheed, was de boodschap van Mohammed.
De koran lijkt erg duidelijk over de eenheid van God: Hij is ondeelbaar (niet zoals een christelijke drie-eenheid) en Mohammed streed tegen het polytheïsme en andere vormen van afgoderij om die ware, ene God (illallah) te verspreiden. Toch hechten sjiieten doorgaans zeer veel waarde aan de verering van Hussain, een belangrijke sjiitische imam. Ook grafbezoek en bezoek van ‘heilige’ plaatsen zijn niet ongebruikelijk. Zijn deze mensen dan geen moslim, of hebben zij een doctrine die de koran laat aansluiten op wat zij belijden? Eén ding is zeker: premier Cameron zou hen nooit tot ongelovigen hebben verklaard.
Of ISIS dichter bij de waarheid staat dan de volgelingen van de sjiitische islam of van bijvoorbeeld een Malakitische rechtsschool, is niet te zeggen. De jurisprudentie onder islamitische geleerden en wat daaruit voortvloeide aan regelgeving en uiteindelijk de vier soennitische rechtsscholen, waren allemaal bepalend voor hoe de islam als religie vorm kreeg. De sjiieten ontwikkelden hiernaast hun eigen leer. Dát tezamen is allemaal islam.
ISIS is in geen van deze categorieën in te delen. Haar leidraad bestaat enkel uit de koran en de hadiths. Je kunt terecht zeggen dat de manier waarop de aanhangers van ISIS hun geloof belijden, dichter bij de latere leefwijze van de profeet staat dan bij de leefwijze van de meeste andere moslims in de wereld. De vraag is of dat automatisch betekent dat zij het goede doen. Want de koran is geen goddelijk boek, het is een menselijk boek, geschreven en samengesteld door mensenhanden en haar inhoud is onderhevig aan een tijdsgeest. Of het de ‘bedoeling’ was dat iedereen exact zou leven zoals Mohammed en zijn volgelingen, of dat men dient te leven in de geest van, is een niet te beantwoorden vraag. Wel is in te gaan op wie de persoon Mohammed was en welke lessen daaruit te trekken zijn.
Wie de vroege soera’s van Mohammed leest, vormt waarschijnlijk een beeld over hem als een zweverige, onzekere man, die naarmate zijn gevolg en invloed groeiden steeds gewelddadiger werd – hij vormde een bedreiging voor de heersende macht en om zijn positie en aanhangers te beschermen, was vechten de enige optie. Voor die tijd een doodnormale gang van zaken maar daarin schuilt wel een spanningsveld: was Mohammed nu een schuchtere man of een agressieve tiran, of beide? Hiervoor moet je bekend zijn met de term abrogatie. Dit betekent dat het latere het eerdere vervangt.
Voor soera’s die elkaar tegenspreken, is abrogatie de oplossing om toch eenduidig te kunnen zijn zonder afbreuk te hoeven doen aan Mohammeds positie als boodschapper van God’s woord.
Abrogatie is niet door Mohammed zelf in het leven geroepen, maar door geestelijken die geconfronteerd werden met de tegenstrijdigheden in zijn overleveringen na zijn dood. Wat Mohammed hier van gevonden zou hebben, is hem helaas niet meer te vragen, maar het geeft aan dat niet enkel Mohammed verantwoordelijk is voor de islamitische leer; er zijn meerdere islamitische doctrines die allen vanuit dezelfde basis redeneren.
ISIS probeert geen doctrine te vormen ‘vanuit een basis’ maar pakt direct terug op de bronnen zonder deze in de huidige context te plaatsen. Dat maakt van hen geen on-islamitische groep maar juist een erg orthodoxe stroming binnen de islam. Dit laat zien dat een religie niet statisch is maar veranderbaar, en zich uiteindelijk opdeelt in vele segmenten die allemaal ‘waar’ zijn zolang de aanhangers van die stroming zelf vinden dat zij het juiste doen. Deze mensen tezamen maken de gehele godsdienst. Met wegkijken bereik je niets, en westerse leiders moeten dan ook erkennen dat islam zich in vele vormen manifesteert. De strijders van de Islamitische Staat horen daar zeker óók bij.
