Wij zijn DOL op geopolitieke verpisserij en fitties. Vandaar dat wij het afgelopen weekend met chips en cola achter de laptop zaten om de hele dag door posities van marineschepen op marinetraffic.com te F5’en. Voor degenen onder jullie die te druk waren met dingen, alhier een korte samenvatting van de maritieme soap die zich momenteel afspeelt tussen Zweden, Rusland en Nederland.
Zoals jullie weten is Rusland niet vies van geopolitieke plasjes in het luchtruim van landen die een beetje vervelend zijn. Hier valt dus ook Zweden onder. Rusland wil namelijk nog wel eens (heel flauw) 30 seconden lang een kilometertje binnen Zweeds luchtruim verschijnen met een SU24. Rusland en Zweden gaan namelijk way back. Hoewel Zweden zich tot 1994 een neutraal land noemde, neemt dit niet weg dat er in de jaren ’60 al Amerikaanse onderzeeboten uitgerust met kernraketten in Zweedse wateren patrouilleerden als reactie op het Rode Gevaar met intercontinentale raketten. In ruil hiervoor kreeg Zweden een veiligheidsgarantie van toenmalige Amerikaanse president Eisenhower (en natuurlijk een leuke investering voor Saab zodat ze coole 37 Viggens konden bouwen).
Omdat onderzeeboten voornamelijk bedoeld zijn om inlichtingen te verzamelen, kan de (suggestie van) aanwezigheid alleen al genoeg zijn om diplomatiek gesteggel te veroorzaken. Dit gebeurde ook in 1981 tussen Zweden en Rusland in wat nu bekend staat als het U137 incident of “Whiskey on the rocks”. In oktober 1981 raakte de Russische onderzeeboot S-363 per ongeluk een steen op ongeveer 2km afstand van de belangrijkste Zweedse marinebasis. Door dit ongeluk kwamen zowel boot als Russische intenties bovendrijven: Zweden was namelijk bezig met een marineoefening om nieuw materieel uit te testen. Zweden zag de Russische actie als een schending van diens neutraliteit, terwijl Rusland claimde dat het per ongeluk daar terecht was gekomen. Toen Rusland een “reddingsteam” stuurde met onder meer twee destroyers, besloot de Zweedse regering het team op te wachten met een paar torpedoboten.
En toen kwam het Zweedse leger zondag met de mededeling dat er ‘buitenlandse activiteit’ was waargenomen in de eigen wateren. Als bewijs kwam het leger met fotomateriaal naar buiten dat (1) net zo goed Loch Ness had kunnen zijn en (2) laat zien dat het Zweedse fotoapparatuur aan een upgrade toe is willen ze ooit nog bij de NAVO komen. Wat er ook op de foto te zien moge zijn, het zou buitenlands zijn en het Zweedse leger mobiliseerde hierop haar troepen nabij Stockholm – de grootste mobilisatie sinds de Koude Oorlog.
Svenska Dagbladet meldde op basis van “goed ingevoerde bronnen” in het Zweedse leger dat het zou gaan om een beschadigde Russische onderzeeboot. Net voor het middaguur reageerde de Russische Marine zondag met de mededeling dat er niets aan het handje was, en dat er “geen incidenten en al helemaal geen ongevallen met Russische schepen” waren. Vervolgens kwam Rusland met de mededeling dat als Zweden zichzelf de moeite en belastingcenten wilde besparen, het beter even poolshoogte zou moeten nemen naar Nederland.
Wat hebben wij hier nou weer mee te maken dan? De Bruinvis (Walrus-klasse, mooi ding – hebben ‘m zelf ook) was wel degelijk in Zweden, maar deze was donderdag (samen met de Zeven Provinciën) al teruggekeerd van de militaire oefening Northern Archer en zou vrijdag in Estland hebben gelegen volgens de marine.
Onderzeeboot Bruinvis was vrijdag in Estland niet Zweden. Suggestie betrokkenheid ongeïdentificeerde sub in Zweedse wateren is onjuist.
— Koninklijke Marine (@kon_marine) October 20, 2014
Is de verdachtmaking van Rusland dan zo vreemd? Nee, natuurlijk niet. Zo is wel degelijk bekend dat er Nederlandse schepen in de buurt zaten (houd rekening met tijdsafstand) van een Russisch schip, de Professor Logachev. Dit schip is voorzien van allerlei coole knopjes en technische snufjes: een hangar voor onderwater voertuigen aan boord en (je verwacht het niet) een eigen op afstand bestuurbare mini–sub. Het schip is speciaal ontworpen voor het bijhouden van onderwater-activiteiten met een reeks van geavanceerde sensoren. Wij roepen iets over de mogelijkheid om kikvorsmannetjes in te zetten. Wat de Prof Logachev ook aan het uitvreten was, het was ernstig genoeg om (althans volgens de Zweedse media) gevolgd te worden door Nederlandse eenheden. Dat deze claim aannemelijk is, liet een simpele marinetraffic.com exercitie zien:
Plot thickens, the Professor (green) in the middle between HNLMS Evertsen (blue) & HNLMS Zeeland (red) #redoctober pic.twitter.com/OMBNoOCLkr — Corporal Frisk (@CorporalFrisk) October 19, 2014
Russische en NL schepen op 500m afstand van elkaar in de Baltische Zee – via @Conflict_Report pic.twitter.com/GwOD8aK4OC
— Dieuwertje Kuijpers (@traumabeertje) October 19, 2014
Het werd Defensie wel heel makkelijk gemaakt om elke vorm van betrokkenheid te ontkennen, doordat de media specifiek naar de Bruinvis vroegen (en niet, we noemen maar eens wat: de Evertsen of Zeeland). Uit de marinetraffic.com screenshots blijkt wel degelijk aanwezigheid van Evertsen die ook (volgens de eigen Defensieblogs evenals de Amsterdam) meedeed aan de NAVO oefening in de Oostzee. Onderstaande reactie van Defensie riekt dus een beetje creatief omgaan met de waarheid, want “donderdagmiddag al vertrokken” suggereert dat ze bij lange na niet in de buurt waren.
Niet dat we een goudeerlijk antwoord van Defensie (kunnen) verwachten: hierin is de Nederlandse marine (overigens terecht) niet veel anders dan de Russische marine die fluitend om zich heen kijkt of naar een ander wijst. Onderzeeboten zijn ten slotte bedoeld om inlichtingen te vergaren en opereren dus in de schaduw. Geen enkel land is er bij gebaat om in dit geval in de openbaarheid te treden en doet er goed aan om vooral de kaken op elkaar te houden. Toch zijn wij niet helemaal van gisteren. U zegt NAVO-oefening aan de Russische grens en wij zeggen beledigde Russen.Het laat in ieder geval wel één ding zien: na alle incidenten omtrent Russische diplomaten, Olympische Spelen en MH17-praktijken kunnen we een standoff in de Baltische Zee bijschrijven – het belooft een hete herfst te worden.
Dit artikel verscheen eerder op StukjeDuiding
