Dinsdag zijn er verkiezingen in Amerika, de zogenaamde tussentijdse verkiezingen. De Democraten van President Obama liggen zwaar onder vuur en dreigen de meerderheid in de Senaat te verliezen. Voor hun zal dat aankomen als een zware klap. Maar voor de Amerikaanse politiek kan het effect zeer positief zijn. Voor het eerst in jaren is er hoop dat de verlammende houdgreep waren Democraten en Republikeinen elkaar houden, wordt doorbroken.
Het dreigende verlies van de Democraten kan worden toegeschreven aan de teleurstelling rondom Obama’s beleid. Hoewel het economisch beter gaat met het land, merken Amerikanen daar weinig van. De werkloosheid is nog steeds hoog (5,9 procent) en het gemiddelde inkomen is de afgelopen jaren nauwelijks gestegen. Tel daarbij op een aantal internationale crises (Syria, Irak, IS, Oekraïne) en gestrande wetsvoorstellen van Obama (immigratiehervorming, wapenrestricties) en je ziet waarom veel Amerikanen het vertrouwen in hun president zijn verloren.
De Democraten doen er alles aan om in hun campagne afstand te nemen van Obama. Dat levert soms pijnlijke momenten op. De Democratische Senaatskandidaat uit Kentucky, Alison Lundergan Grimes, weigerde tijdens een interview antwoord te geven op de vraag of ze in 2012 op Obama had gestemd. Ook toen de vraag drie keer werd gesteld. Volgens de peilingen gaat ze haar strijd verliezen.
Het is tekenend voor het klimaat waarin Democraten zich bevinden. Volgens statisticus Nate Silver van FiveThirtyEight is de kans gebaseerd op de peilingen 71,6 procent dat de Republikeinen de meerderheid krijgen in de Senaat. In de afgelopen dagen is die kans alleen maar groter geworden.
Als in de nacht van dinsdag op woensdag inderdaad blijkt dat de Republikeinen het voor het zeggen krijgen in de Senaat, zal dat de Amerikaanse politieke situatie drastisch doen veranderen. Dat is nodig want de afgelopen jaren waren magere jaren. Het Congres van de afgelopen twee jaar heeft een historisch laag aantal nieuwe wetten aangenomen. Slechts 184 nieuwe wetten zijn er gekomen. Dat is grotendeels te wijten aan de Republikeinen die elk initiatief van Obama blokkeerde uit partijpolitieke overwegingen. Republikeinen zijn volgens Democraten, ‘the party of no‘.
Waarom zouden Republikeinen nu niet meer alles blokkeren? In de ogen van de Amerikaanse kiezer zijn zij verantwoordelijk voor het wetgevende proces want ze zijn de baas in beide kamers van het Amerikaanse Congres. De andere kant van de medaille is dat zij de credits krijgen wanneer er weer wetten worden aangenomen. Dat is belangrijk. Om Hillary Clinton te kunnen verslaan voor het presidentschap in 2016 moeten Republikeinen meer doen dan alleen ‘nee’ zeggen tegen Obama. Ze moeten laten zien waar ze wél voor staan.
Tegelijkertijd is de leider van de Republikeinen in de Senaat een echte dealmaker. Als hij zijn verkiezingen wint van bovengenoemde Grimes, zal Mitch McConnell in een positie zitten om deals te sluiten met Obama en tussen Republikeinen onderling. In het verleden heeft hij bewezen dat te kunnen. De drie grote fiscale en financiële compromissen tussen President Obama en de Republikeinen zijn allemaal gesloten dankzij zijn inzet. Als politicus is hij weliswaar niet populair. Hij heeft evenveel charisma als een zak aardappelen. Maar wat hij goed kan is deals sluiten in de achterkamertjes.
Ook Obama heeft de ambitie om deals te sluiten. Zijn campagne in 2008 was erop gestoeld dat hij in de unieke positie zat om Democraten en Republikeinen bij elkaar te brengen. Dat is er vanwege onder andere de Tea Party niet van gekomen. Maar de ambitie om boven de partijen uit te stijgen, heeft Obama nog steeds. Dat betekent dat hij bereid is om compromissen te sluiten. Daarnaast hoeft hij zich geen zorgen te maken om toekomstige verkiezingen. Dus kan hij rustig impopulaire maar noodzakelijke maatregelen nemen.
Mogelijk worden de laatste twee jaar de meest productieve jaren van de regering Obama. Op twee terreinen kunnen we mogelijke voortgang verwachten. Ten eerste liggen er kansen voor fiscale en sociale hervormingen. Net zoals in Nederland zorgt de vergrijzing ervoor dat de kosten van de sociale zekerheid in Amerika de pan uitrijzen. In 2011 is er doormiddel van een ‘supercommissie’ waarin beide partijen zitting namen, al eens een poging gedaan om hier verandering in te brengen.
Maar dat was tevergeefs. Obama heeft in eerdere mislukte onderhandelingen al aangegeven aan het hervormen van de sociale zekerheid. Vooral zijn eigen Democraten lagen toen dwars. De kans is groot dat hier nu winst kan worden geboekt.
Daarnaast zullen verschillende internationale vrije handelsverdragen worden goedgekeurd. Zowel met Europa (Trans Atlantic Free Trade Area) en Azië (Trans-Pacific Partnership) liggen er verdragen te wachten op goedkeuring van de Senaat. Obama’s eigen Democraten hielden die tegen uit angst voor verslechterende omstandigheden voor Amerikaanse werknemers. Republikeinen lijken wel bereid om deze verdragen te steunen.
